Με κλειστά τα γκισέ

Ξυπνήσαμε σήμερα, των Αγίων κορυφαίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, σε μια νέα και εν πολλοίς άγνωστη πραγματικότητα. Οι παλιότεροι ασφαλώς θα θυμήθηκαν μισοξεχασμένες σκηνές Κατοχής, που έλπιζαν να μην τις ξαναζήσουν. Κάποιοι κάπως νεότεροι ίσως να αναλογίσθηκαν τις μέρες του 1974, με την τουρκική εισβολή στην Κύπρο και την επιστράτευση και το καθεστώς ανασφάλειας που οδήγησε στη μεταπολίτευση. Οι περισσότεροι ζούν τη σημερινή κατάσταση για πρώτη φορά. «Πόλεμο δεν είδαμε, αλλά το είδαμε κι αυτό», μου λέει ένας συνάδελφος σήμερα το πρωί. «Είναι αυτό που λένε ισοδύναμα μέτρα», του απαντώ. Δεν μας λείπει το χιούμορ, έστω και μελανού χρώματος, ‘ζοφώδες τε και ασέληνον’.
     «Δεν μάθαμε τίποτε τόσα χρόνια», μου λέει άλλος, «ο ελληνικός λαός δεν έκανε την αυτοκριτική του. Ακούς συζητήσεις στις οποίες ο καθένας έχει τη λύση για τα ελληνικό πρόβλημα. Αρκεί να μην εγγίζει τον ίδιο: αυτός δεν φταίει σε τίποτε, δεν πληρώνει, συνεχίζει να σκέφτεται και να ζει όπως πριν». «Κι εσύ δίκαιο έχεις», του λέω. Και πιάνω την αυτοκριτική, που εν πολλοίς έχει καταγραφεί στις σελίδες αυτές από το 2007 και εντεύθεν.
     Θα μάθουμε κάτι από την κρίση, που τώρα φτάνει στο ‘χτένι’; Ίσως. Aπαριθμώ πρόχειρα, ως μη ειδικός, κάποια οικονομικά συμπεράσματα που ίσως μας φανούν χρήσιμα, αν τα αποδεχθούμε:

• Δεν υπάρχει τίποτε ‘τζάμπα’: όλα τα πράγματα και όλες οι ενέργειες έχουν ένα κόστος, είτε άμεσο είτε έμμεσο.
• Δεν υπάρχει τίποτε που κάνουμε, καλό ή στραβό, που δεν θα το βρούμε μπροστά μας αργά ή γρήγορα (π.χ. η πολυκατοικία που σωριάστηκε στο σεισμό έβγαλε στη φόρα τις κακοτεχνίες κάποιων, που τις πλήρωσαν βέβαια άλλοι). Έτσι π.χ. η δική μου προσωπική φοροαποφυγή σημαίνει έλλειψη των στοιχειωδών για πολλούς άλλους. Τόσο απλά.
• Επειδή όλα έχουν κόστος που δεν εξαφανίζεται δια μαγικής τινος ράβδου, κατά τη λαϊκή παροιμία ‘απλώνουμε τα πόδια μας όσο χωράει το πάπλωμα’ (όπως θα μας έλεγαν οι Απόστολοι που σήμερα εορτάζουν, ‘έχοντες διατροφάς και σκεπάσματα τούτοις αρκεσθησόμεθα’. Και άλλα παρόμοια).
• Επειδή το δημόσιο ταμείο είναι κοινό, ό,τι εμφανίζεται ή παρέχεται από τα δημόσια πρόσωπα ως 'δώρο' προς κάποια κατεύθυνση αφαιρείται από κάπου αλλού ή επιβαρύνει κάποιον ή κάποιους άλλους (αντίστροφα, ό,τι μπαίνει στο κοινό ταμείο ωφελεί όλους).
• Επειδή ακριβώς δεν υπάρχει τίποτε ‘τζάμπα’, όποιος υπόσχεται δημόσιες παροχές ή βοηθήματα ή ευεργετήματα χωρίς την ανάλογη οικονομική βάση, είτε φαντασιοπληκτεί (άρα είναι ανίκανος) είτε λέει ψέματα (άρα είναι επικίνδυνος). Οι ιδεολογικές διαφορές μικρή ή ουδεμία σημασία έχουν στο θέμα αυτό.
• Τελικά, στη συμπεριφορά μας απέναντι στο κράτος και το κοινό ταμείο όλοι μας ‘ημάρτομεν, ηνομήσαμεν’. Νομίσαμε ότι ήταν εξυπνάδα και μαγκιά να απολαμβάνουμε και να κερδίζουμε εις βάρος των ‘κορόιδων’ (εγχωρίων και ξένων). Και τώρα τα γκισέ είναι κλειστά ...
• Ξεφεύγοντας από τα στενά οικονομικά, ένα ακόμη που ξεχάσαμε είναι ότι για την κάθε συμπεριφορά μας θα δώσουμε λόγο, όχι μόνο σε ανθρώπους αλλά κυρίως στον Θεό, του οποίου την κρίση, τη δικαιοσύνη, ακόμη και την ύπαρξη, μας βολεύει να αγνοούμε και να απορρίπτουμε όσο τα πράγματα πηγαίνουν καλά, διότι ελεγχόμαστε εσωτερικά, κι εμείς θέλουμε να ζούμε όπως μας καπνίσει, χωρίς τέτοιους ελέγχους.  Ξεχνώντας ότι ο ευδαιμονισμός απέχει μόνο δυο γράμματα από τον δαιμονισμό.

     Υπάρχει λύση; Σκέφτομαι κάτι που έχει σχέση κυρίως με την τελευταία επισήμανση. Στην ιστορία του προφήτη Ιωνά, στην Παλαιά Διαθήκη, διαβάζουμε ότι ο προφήτης πηγαίνει τελικά στη Νινευή και κηρύττει ότι ‘ἔτι τρεῖς ἡμέραι καὶ Νινευὴ καταστραφήσεται’. Και ο βασιλιάς της πόλης ακούει το κήρυγμα και κηρύττει μετάνοια και νηστεία.  και οι άνθρωποι ‘ἀπέστρεψαν ἕκαστος ἀπὸ τῆς ὁδοῦ αὐτῶν τῆς πονηρᾶς καὶ ἀπὸ τῆς ἀδικίας τῆς ἐν χερσὶν αὐτῶν λέγοντες· τίς οἶδεν εἰ μετανοήσει ὁ Θεὸς καὶ ἀποστρέψει ἐξ ὀργῆς θυμοῦ αὐτοῦ καὶ οὐ μὴ ἀπολώμεθα; καὶ εἶδεν ὁ Θεὸς τὰ ἔργα αὐτῶν, ὅτι ἀπέστρεψαν ἀπὸ τῶν ὁδῶν αὐτῶν τῶν πονηρῶν, καὶ μετενόησεν ὁ Θεὸς ἐπὶ τῇ κακίᾳ, ᾗ ἐλάλησε τοῦ ποιῆσαι αὐτοῖς, καὶ οὐκ ἐποίησε’ [δική μου υπογράμμιση].
     Ας σημειωθεί όμως ότι η μετάνοια και η αλλαγή πορείας είναι υπόθεση πρωτίστως εσωτερική και προσωπική, αποτέλεσμα επίγνωσης και συνειδητοποίησης της λανθασμένης μας τακτικής, και ανεξάρτητη από εξωτερικές συνθήκες. Ενώ όσο συνεχίζουμε να βλέπουμε μόνο επιβουλές και κακόβουλα σχέδια άλλων, τόσο θα αγνοούμε τη δική μας ευθύνη και θα παραμένουμε αδιόρθωτοι.