Ανθυγιεινοί διάλογοι-2

Συνεχίζοντας από προηγούμενο σημείωμα, ας ασχοληθούμε λίγο με τους λειτουργούς του συστήματος υγείας, και ειδικά με τους γιατρούς. Όχι ότι οι υπόλοιποι συντελεστές δεν είναι σημαντικοί και δεν συμβάλλουν με την εργασία τους, φανερά ή αδιόρατα, στην ομαλή λειτουργία της ‘μηχανής’: απλώς αυτή τη δουλειά γνωρίζω, και γι’ αυτή μπορώ να γράψω δυο κουβέντες.
     Λοιπόν, για να ελκυσθεί και να εργασθεί ένας γιατρός σ’ ένα σύστημα υγείας (το δημόσιο είναι το παράδειγμα διότι είναι ο μεγαλύτερος εργοδότης, αλλά και διότι αυτό απασχολεί την τρέχουσα επικαιρότητα) θα πρέπει να προκαθορισθούν και να πληρούνται ορισμένες ελάχιστες προϋποθέσεις. Αυτές μπορεί να είναι:
     - Οι όροι εργασίας (ωράριο, εφημερίες, χώρος και συνθήκες εργασίας, καθήκοντα και βαθμός ευθύνης κ.τ.λ). Στα οργανωμένα συστήματα (π.χ. το αγγλικό NHS που το ξέρω αρκετά καλά) όλα αυτά περιλαμβάνονται στο λεγόμενο ‘Job description’ [περιγραφή της εργασίας], ένα αναλυτικό κείμενο που υπάρχει για όλες τις θέσεις, από τον ειδικευόμενο μέχρι τον διευθυντή της κλινικής. Τα ίδια στοιχεία, όπως και τα προσόντα και οι δεξιότητες που απαιτούνται για μια θέση, περιλαμβάνονται και στο συμβόλαιο που υπογράφει ο κάθε εργαζόμενος, και που αποτελεί τον κώδικα που διέπει την εργασιακή του σχέση και συμπεριφορά όσο κατέχει τη συγκεκριμένη θέση. Τέτοιο κείμενο δεν έχω δει πουθενά στην Ελλάδα, και θα ήταν οπωσδήποτε ενδιαφέρον να ακούσει κανείς τη γνώμη τόσο του υπουργού όσο και των διαφόρων ιατροσυνδικαλιστών για το θέμα αυτό.
     - Οι αποδοχές (μισθός, εφημερίες και έκτακτες αμοιβές, ασφάλιση κ.τ.λ.). Αυτές καθορίζονται από θεσμικά όργανα και υπόκεινται σε μεταβολές σε εθνικό επίπεδο, αλλά γενικά θα πρέπει αυτός που θέλει να μπει στο σύστημα να ξέρει τι περίπου θα περιμένει να βγάζει από την εργασία του. Οπωσδήποτε όμως όσοι βλέπουν την ιατρική ως πεδίο για πλουτισμό ίσως θα πρέπει να ξανασκεφθούν το θέμα.
     - Η επιστημονική κατοχύρωση. Για να φθάσει ένας ειδικός γιατρός στην πόρτα του συστήματος υγείας έχει περάσει από μια ολόκληρη ζωή εκπαίδευσης και ειδίκευσης, που μπορεί να κυμαίνεται από 10 μέχρι και 20 χρόνια. Βέβαια, ο αριθμός των ετών δεν αποτιμά από μόνος του την ποιότητα των σπουδών ή της εμπειρίας του κάθε γιατρού: αυτή αναδεικνύεται μέσα από το αναλυτικό βιογραφικό σημείωμα, τις συστατικές επιστολές που μπορεί να ζητήσει ο υποψήφιος εργοδότης και από άλλα ουσιαστικά και τεκμηριωμένα στοιχεία (όχι όμως από τον βουλευτή της περιφέρειας ή άλλο κομματικό στέλεχος). Επιστημονική κατοχύρωση σημαίνει να αναγνωρίζονται τα πραγματικά προσόντα και να μην έχει την αίσθηση ο γιατρός ότι άλλα κριτήρια υπεισέρχονται στην επιλογή. Σημαίνει ακόμη ότι στη θέση στην οποία προσλαμβάνεται θα έχει στοιχειωδώς τη δυνατότητα να επιτελεί το έργο για το οποίο εκπαιδεύθηκε, δηλ. δεν θα γίνει από διευθυντής βοηθός, όπως και ότι θα μπορεί μέσω της εργασίας του να επιμορφώνεται και να προάγει τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα, κατά περίπτωση.
      - Η διασφάλιση του κύρους της θέσης του. Αυτό δεν μεταφράζεται σε επαγγελματικό εγωισμό, αλλά σημαίνει πρακτικά πώς βλέπει η κοινωνία και η πολιτεία τη θέση του γιατρού. Η ποιότητα της εργασίας και η όλη συμπεριφορά του γιατρού μπορεί να αναδεικνύουν κάποιον οπουδήποτε κι αν απασχολείται (ο άνθρωπος καταξιώνει τη θέση και όχι η θέση τον άνθρωπο). Αν όμως συναντά καθημερινά μια γενική απαξίωση του συστήματος στο οποίο δουλεύει, είτε από την κοινωνία είτε από την προϊσταμένη αρχή του (π.χ. υπουργείο υγείας), αυτό τον καταρρακώνει ηθικά και του αφαιρεί την αίσθηση της ικανοποίησης ότι προσφέρει και ότι η προσφορά του αναγνωρίζεται. Αν στην απαξίωση αυτή προστεθούν και οι εργασιακές απαιτήσεις που τον μετατρέπουν από θεράποντα ιατρό σε απλό συνταγογράφο, με την πίεση του χρόνου (τόσα ραντεβού σε τόσες ώρες) και της συνοδού γραφειοκρατίας, τότε έχει κανείς μια εξαιρετική συνταγή για κατάθλιψη, ή τουλάχιστον για μειωμένη απόδοση και καθαρά ‘υπαλληλική’ εργασία (= να βγαίνει το ψωμί). Απαξιωμένοι λειτουργοί δεν μπορούν ποτέ να απαρτίσουν ένα σύστημα υγείας με αξιώσεις .
     - Η εμπιστοσύνη του κοινού είναι αποτέλεσμα της σωστής λειτουργίας του όλου συστήματος, και συνεπώς και των επιμέρους στοιχείων του, και αποτελεί βέβαια συνάρτηση της προηγούμενης προϋπόθεσης. Είναι πικρή εμπειρία να ρωτάς ασθενή γιατί έκανε τρεις ώρες ταξίδι από μεγάλη επαρχιακή πόλη με δύσκολο καιρό  και για σχετικά απλό πρόβλημα υγείας, και να τον ακούς να σου λέει ότι «Δεν έχω εμπιστοσύνη στο νοσοκομείο μας». Ίσως να πρόκειται για ακραία εξαίρεση, αλλά νομίζω ότι κάτι στραβό υπάρχει σ’ ένα τέτοιο σύστημα... [ας σκεφθούμε, σε αντιδιαστολή, ότι για τους άγγλους το NHS είναι ο πιο αξιόπιστος θεσμός στη χώρα τους].
     - Ως τελευταία προϋπόθεση ας αναφερθεί η (αυτονόητη) υποχρέωση του συστήματος να τηρεί τους κανόνες με τους οποίους προσλαμβάνει τους λειτουργούς του. Αλλαγές μπορεί να χρειάζονται κάποτε, αλλά θα πρέπει να γίνονται με επαρκή ενημέρωση για τη σκοπιμότητά τους και για τις υπάρχουσες εναλλακτικές λύσεις και με ανάλογη χρονική προθεσμία.
     Ας σημειώσουμε ότι ίσως είναι ουτοπία να περιμένει κανείς να βρει όλα τα προσόντα του συστήματος μαζεμένα, και μάλιστα από την πρώτη στιγμή. Κάποια θα πρέπει να σχεδιασθούν εκ των προτέρων, ενώ άλλα θα δημιουργηθούν στην πορεία με την συμβολή και των προσώπων που θα στελεχώσουν το σύστημα. Ωστόσο, πρέπει να υπάρχει η βασική δομή που θα ελκύσει τα κατάλληλα πρόσωπα και θα τους δώσει τη δυνατότητα να αναδειχθούν και να αναδείξουν το σύστημα.
     Νομίζω ότι αρκετά είπαμε. Το θέμα ‘υγεία’ όμως έχει και άλλες πτυχές, και θα επανέλθουμε.