Αυτομεμψία

 Διαβάζοντας το βιβλίο ‘Η προσευχή ως ατελεύτητη δημιουργία’ του π. Ζαχαρία Ζαχάρου (πνευματικού της Ι. Μονής Τιμίου Προδρόμου στο Essex και μαθητή του Αγίου Σωφρονίου) συναντώ την ακόλουθη παράγραφο (σελ. 22), που τη βρίσκω ιδιαίτερα επίκαιρη στις μέρες μας:

     «Οι άνθρωποι όλο και περισσότερο αδυνατούν να συμβιώσουν αρμονικά. Και αυτό, διότι σύμφωνα με τα πρότυπα αυτού του κόσμου η ανάληψη του πταίσματος ισοδυναμεί με αδυναμία. Όλοι γυρεύουν να ενοχοποιήσουν αποδιοπομπαίους τράγους. Κατ’ αυτόν τον τρόπο όμως καθημερινά διαπιστώνουμε ότι πραγματοποιείται αυτό, για το οποίο προειδοποίησε ο Απόστολος: «εἰ ἀλλήλους δάκνετε καὶ κατεσθίετε, βλέπετε μὴ ὑπ' ἀλλήλων ἀναλωθῆτε». Η ειρήνη και η ομόνοια αποκαθίστανται, όταν ο καθένας κατηγορεί μόνο τον εαυτό του· όταν βλέπει τα δικά του σφάλματα και αγωνίζεται να τα διορθώσει. Τότε η αυτοκατάκριση δεν είναι αδυναμία, αλλά ταπεινή ανδρεία που ενισχύει τον άνθρωπο στην παράστασή του ενώπιον του Θεού».

     Νομίζω ότι δεν χρειάζεται να ψάξουμε πολύ για να ανακαλύψουμε παραδείγματα που επιβεβαιώνουν τους παραπάνω λόγους του π. Ζαχαρία. Μια σύντομη ματιά στην ειδησεογραφία, σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, σε εγχώριο όσο και σε διεθνές σκηνικό, μας δείχνει ότι η αδυναμία επίλυσης προβλημάτων και συγκρούσεων πηγάζει από αμοιβαίες κατηγορίες για σφάλματα, αδικίες, παρανομίες που πάντα ενοχοποιούν αποκλειστικά τον ‘απέναντι’, τον άλλο. ‘Εμείς’ δεν φταίμε ποτέ. Το ίδιο φυσικά λέει και ο απέναντι για μας. Οι κατηγορίες διογκώνονται με την επανάληψη και αναπαράγονται με τα σύγχρονα μέσα επικοινωνίας, και οδηγούν κάποια στιγμή σε αλληλοκαταστροφικές πράξεις που, όταν ξεκινήσουν, κάνουν την υποχώρηση πολύ δύσκολη, αν όχι αδύνατη.

     Πόσο διαφορετικά θα ήταν τα πράγματα αν ο καθένας μας έλεγε «Συγγνώμη, εγώ φταίω». Μετά το πρώτο ξάφνιασμα, αργά ή γρήγορα θα ακολουθούσε ο ηθικός αφοπλισμός του άλλου και θα φτάναμε στην πολυπόθητη ειρήνη. Ποιος θα κάνει όμως την αρχή;

Προεδρικά - 2

 Μετά από μακρά και εντελώς ανιαρή περίοδο 'προεδρομαντείας' ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε επιτέλους τον υποψήφιο της επιλογής του για την προεδρία της δημοκρατίας. Περνάμε έτσι στο δεύτερο μέρος του ‘σήριαλ’, τις εικασίες των δημοσιογράφων για το τι σημαίνει η επιλογή, ποιοι θα ψηφίσουν ή όχι τον προτεινόμενο (εντός και εκτός του κόμματός του) και τι θα σηματοδοτεί η ψήφος τους, τι θα ψηφίσει ο Σαμαράς (λες και είχαμε μια στενοχώρια, ιδίως για το τελευταίο…) και άλλα συναφή και παντελώς άσχετα αλλά και υποτιμητικά, τόσο για το πρόσωπο όσο και για τον θεσμό.

     Ωστόσο, ο πρωθυπουργός αποκάλυψε επίσης ότι θα εισηγηθεί αλλαγή των όρων της προεδρίας στην επόμενη αναθεώρηση του Συντάγματος: μία μόνο εξαετή θητεία για κάθε πρόεδρο. Ταπεινή άποψη: γιατί δεν κάνει και κάτι πιο ριζοσπαστικό; Να προτείνονται από διάφορες πλευρές πέντε υποψήφιοι (ή κάποιος άλλος μονοψήφιος αριθμός) και από αυτούς να εκλέγεται με κλήρο (όχι με ψήφο) ο ένας που θα αναλάβει το ανώτατο πολιτειακό αξίωμα. Θα εκλείψει έτσι το κομματικό πάρε-δώσε και οι απανωτές ονομαστικές ψηφοφορίες και οι παρασκηνιακές διαβουλεύσεις και η ατέρμων ‘φιλολογία’. Ουτοπική ίσως η πρόταση, αλλά επιτέλους ας αποφασίσουμε (όχι μόνο στα λόγια) ότι το προεδρικό αξίωμα πρέπει να είναι υπεράνω κομμάτων. Η κλήρωση θα είναι ένα βήμα προς την κατεύθυνση αυτή, καθώς θα αποσυνδέει την ανάδειξη προέδρου από αριθμούς βουλευτών και ευκαιριακές συμμαχίες. Ωστόσο, δεν θα κρατήσω την ανάσα μου περιμένοντας να γίνει κάτι τέτοιο.

Οινο... πνευματικά

Είναι νωπό το τραγικό τροχαίο της Κρήτης. Ένας άνδρας 45 ετών έπεσε με το όχημά του πάνω σε άλλο αυτοκίνητο που οδηγούσε ένας 22χρονος και κυριολεκτικά το διέλυσε, σκοτώνοντας ακαριαία τον νεαρό οδηγό του. Ο δράστης είχε υποβληθεί σε αλκοτέστ λίγο νωρίτερα, οδηγούσε χωρίς δίπλωμα διότι του είχε αφαιρεθεί μερικούς μήνες νωρίτερα για οδήγηση και πάλι υπό την επήρεια αλκοόλ, και δεν κρατήθηκε από τους αστυνομικούς που του έκαναν τον έλεγχο. Το ‘γιατί’ ερευνάται από τις αρμόδιες αρχές, και ελπίζουμε να αποδώσει τις ευθύνες εκεί που πρέπει. Διότι το α(δια)νόητο θράσος του δράστη και η εγκληματική ασυνέπεια των οργάνων της τάξης οδήγησαν το θύμα στο χώμα και τον υπαίτιο στη φυλακή, κατά το παλαιό άσμα.

       Πάμε μερικές μέρες πίσω, και θυμόμαστε ότι καταγράφηκαν πολλά επεισόδια σοβαρής μέθης σε ανηλίκους, που οδήγησαν μέχρι και σε διασωληνώσεις. Έγινε ο σχετικός θόρυβος για το ποιοι και πώς σέρβιραν τα ‘σκληρά’ ποτά σε ανηλίκους, αλλά το δράμα (όπως και το θάμα της παροιμίας) κράτησε για τρεις μέρες στη δημοσιότητα και ‘ξεφούσκωσε’. Κοινός παρονομαστής και στα δυο γεγονότα, το οινόπνευμα στην πόσιμη μορφή του.

     Εδώ και μερικές δεκαετίες η προσοχή του κοινού (και πιο πρόσφατα και των υπουργών και άλλων αρμοδίων) στράφηκε με σοβαρότητα στους κινδύνους υγείας από το κάπνισμα, ένα θέμα στο οποίο έχουν γίνει αρκετά σωστά βήματα. Δεν έχει δοθεί ανάλογη προσοχή στο αλκοόλ, όπως θα έπρεπε. Διότι αν ο καπνός βλάπτει σχεδόν αποκλειστικά τον καπνιστή, η κατάχρηση του οινοπνεύματος επηρεάζει όχι μόνο τον πότη, αλλά και την οικογένεια και το περιβάλλον του και το κοινωνικό σύνολο εν γένει.

     Το αλκοολούχο ποτό στις ήπιες μορφές του (κρασί, μπύρα, ούζο) αποτελεί συνηθισμένο συνοδευτικό του φαγητού· ολόκληρη επιστήμη έχει δημιουργηθεί γύρω από αυτό. Όταν η χρήση του περιορίζεται στην συνοδεία ενός γεύματος και σε λογική ποσότητα («οἴνῳ ὀλίγῳ χρῶ» συμβούλευε ο απόστολος Παύλος τον Τιμόθεο), οι βλαπτικές συνέπειές του είναι πρακτικά μηδενικές. Τα προβλήματα αρχίζουν όταν η κατανάλωση αλκοόλ σε κάθε μορφή γίνεται αυτοσκοπός και φθάνει στην κατάσταση εκείνη που περιγράφει σκωπτικά το βυζαντινό δίστιχο: «Πάλιν τὸν καῦκον ἔπιες, πάλιν τὸν νοῦν ἀπώλεσας» (αναφερόταν στον μέθυσο αυτοκράτορα Φωκά). Η κατάχρηση αυτή του αλκοόλ έχει γίνει κοινωνικά αποδεκτή χάρη στην προβολή της στα δημόσια θεάματα (τηλεόραση, κινηματογράφο) και βέβαια συντηρεί ένα πλήθος επιχειρήσεων (από μπαρ μέχρι βιομηχανίες) που την εξυπηρετούν με κάθε τρόπο, είτε νόμιμα είτε παράνομα. Έχουμε φθάσει στο σημείο η μέθη να αποτελεί τελετουργία και ορόσημο ενηλικίωσης για ανηλίκους εφήβους, με τα αποτελέσματα που σημειώσαμε παραπάνω.

     Η νομική ποτοαπαγόρευση που επιχειρήθηκε για μία και μόνη φορά στις ΗΠΑ στις αρχές της δεκαετίας του ’30 οδήγησε στην παράνομη παραγωγή και διακίνηση ποτών και την διόγκωση της εγκληματικότητας. Μια τέτοια τακτική δεν έχει νόημα. Αντίθετα, επιβάλλεται η με κάθε τρόπο και μέσο σχετική αγωγή των εφήβων και η αυστηρή εφαρμογή των περιοριστικών μέτρων: δεν μπορεί να οργανώνονται σχολικά πάρτι σε χώρους όπου σερβίρονται σκληρά ποτά, και ο έλεγχος των χώρων αυτών θα πρέπει να είναι υποχρεωτικός. Και το θετικό αλκοτέστ θα πρέπει να έχει άμεσες επιπτώσεις για τον κάθε παραβάτη, πριν φθάσει αυτός να γίνει θύτης ή θύμα ‘υπό την επήρειαν’.

Κόλαση

Εδώ και μέρες το θέμα που κυριαρχεί στα δελτία ειδήσεων είναι οι πρωτοφανείς πυρκαγιές γύρω από την πόλη του Λος Άντζελες, της δεύτερης σε πληθυσμό μητροπολιτικής περιοχής των ΗΠΑ. Οι εικόνες από τις φωτιές είναι τρομακτικές, καθώς η πύρινη κόλαση είναι τάξεις μεγέθους χειρότερη από αυτές που βλέπουμε τα καλοκαίρια παρ’ ημίν. Οι υλικές καταστροφές είναι τεράστιες σε μια περιοχή όπου είναι συγκεντρωμένο μεγάλο μέρος του πλούτου και όπου κατοικούν πολλοί διάσημοι της κινηματογραφικής βιομηχανίας. Μέχρι στιγμής έχουν βεβαιωθεί 16 θάνατοι, ενώ πολλοί άνθρωποι αγνοούνται ακόμη, ενώ η καταστροφή συνεχίζεται. Στα πρόσωπα όσων γλίτωσαν από τη φωτιά συναντά κανείς τα οικεία συναισθήματα απόγνωσης, θλίψης, απελπισίας για όσα έχασαν και για το μέλλον που ανοίγεται αβέβαιο μπροστά τους. Οι άνθρωποι πονούν και πάσχουν, όπου κι αν κατοικούν, όποια γλώσσα κι αν μιλούν, όποιο χρώμα δέρματος κι αν έχουν.

     Μια σκέψη της στιγμής. Πώς θα ένιωθαν άραγε ‘οι δοκούντες άρχειν των εθνών’ (ενδεικτικά: Τραμπ, Πούτιν, Νετανιάχου, Ερντογάν…) και οι άρχοντες του πλούτου (Μασκ, Ζούκερμπεργκ, Μπέζος…) αν τους έβαζαν για 24 μόνο ώρες στην πρώτη γραμμή της πυρόσβεσης; Θα μπορούσαν να συνεχίσουν την τακτική που ακολουθούν έχοντας ζήσει από κοντά καταστροφές ανάλογες μ’ εκείνες που οι ίδιοι καλλιεργούν και ενθαρρύνουν σε βάρος άλλων;

     Και κάτι τελευταίο. Ο πρώτος οικισμός της περιοχής ιδρύθηκε το 1781 από ισπανόφωνους αποίκους και πήρε το πλήρες όνομα ‘El Pueblo de Nuestra Señora la Reina de los Ángeles’, που σημαίνει ‘Η πόλη της Κυρίας μας Βασίλισσας των Αγγέλων’, που είναι φυσικά η Παναγία (πάρα πολλά τοπωνύμια της Καλιφόρνιας φέρουν ονόματα καθολικών αγίων, όπως San Francisco, Santa Barbara, San Bernardino κλπ.). Με τα χρόνια το όνομα συντομεύθηκε και απέμεινε μόνο το σημερινό ‘Λος Άντζελες’, οι Άγγελοι. Ας ευχηθούμε η Παναγία να μεσιτεύσει και οι άγγελοι να προστατεύσουν τους χιλιάδες ανθρώπους που δοκιμάζονται τόσο επώδυνα τις μέρες αυτές.

Αλήθεια και ‘αλήθειες’

Προ ημερών η Καθημερινή δημοσίευσε ένα άρθρο με τίτλο «Σε λίγο καιρό κανείς δεν θα πιστεύει κανέναν», με αφορμή τη συζήτηση για το αν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Meta, Facebook, Instagram, Χ κλπ.) θα ελέγχουν ή όχι την ορθότητα των πληροφοριών που φιλοξενούν. Οι γνώμες ειδικών και μη διχάζονται για το αν η πρόσφατη απόφαση του Μαρκ Ζούκερμπεργκ να άρει τον σχετικό έλεγχο από τα Μέσα της ιδιοκτησίας του αποτελεί θετική ή αρνητική εξέλιξη [ΕΔΩ]. Ως μη ειδικός θα έλεγα ότι στην κλίμακα αξιοπιστίας όλα αυτά τα κατασκευάσματα, με ή χωρίς ‘ελέγχους’, βαθμολογούνται πολύ χαμηλά. Φυσικά υπάρχουν και ειλικρινείς και έντιμοι άνθρωποι που γράφουν στο διαδίκτυο με αγαθή συνείδηση. Ωστόσο, όλο και περισσότερο φαίνεται να κυριαρχούν τα σκόπιμα ψεύδη και τα fake news, οπότε η αυξανόμενη δυσπιστία είναι δικαιολογημένη. Πολύς κόσμος, κυνικά και αδιάφορα, φαίνεται να επαναλαμβάνει το ρητορικό ερώτημα του Πιλάτου προς τον Χριστό: «Τὶ ἐστιν ἀλήθεια;» Ποιος νοιάζεται γι’ αυτήν; Αλήθεια για τον καθένα καταντά να είναι το ατομικό συμφέρον, εγωιστικό, στιγμιαίο, φευγαλέο, ευμετάβλητο, που όμως θέλει να το επιβάλει σε όσο γίνεται ευρύτερο κοινό.

     Απέναντι στην επέλαση αυτή του ψεύδους, τι θα έλεγε ο Κύριος; «Ὑμεῖς ἐκ τοῦ πατρὸς τοῦ διαβόλου ἐστέ, καὶ τὰς ἐπιθυμίας τοῦ πατρὸς ὑμῶν θέλετε ποιεῖν. ἐκεῖνος… ἐν τῇ ἀληθείᾳ οὐχ ἕστηκεν, ὅτι οὐκ ἔστιν ἀλήθεια ἐν αὐτῷ· ὅταν λαλῇ τὸ ψεῦδος, ἐκ τῶν ἰδίων λαλεῖ, ὅτι ψεύστης ἐστὶ καὶ ὁ πατὴρ αὐτοῦ. ἐγὼ δὲ ὅτι τὴν ἀλήθειαν λέγω, οὐ πιστεύετέ μοι… εἰ δὲ ἀλήθειαν λέγω, διατί ὑμεῖς οὐ πιστεύετέ μοι;» [Ιω. 8:44-46]. Αν κανείς δεν θέλει να πιστεύσει στην μόνη Αλήθεια, μπορεί να δέχεται και να διατυπώνει ανεξέλεγκτα κάθε είδους… αήθειες.