Συνταγματικά

 Προ ημερών διάβασα ότι «Το Συμβούλιο της Επικρατείας αποφάνθηκε ότι είναι συνταγματική η αφαίρεση από το ωρολόγιο πρόγραμμα της Γ΄ Λυκείου των ειδικών μαθημάτων ‘Ελεύθερο Σχέδιο’ και ‘Γραμμικό Σχέδιο’ και νόμιμη η αφαίρεση από την Α΄ Λυκείου του μαθήματος της ‘Καλλιτεχνικής Παιδείας’.»
     Τι το παράδοξο; θα ρωτήσει κανείς. Πριν περάσω στην απάντηση ας σημειώσω κάποιες συγκριτικές παρατηρήσεις που είχα κάνει με άλλη αφορμή πριν μερικά χρόνια. Το σύνταγμα των ΗΠΑ έχει 8 άρθρα, 27 τροπολογίες και έκταση κάπου 4500 λέξεις στο αγγλικό κείμενο, περίπου 7000 στην ελληνική του μετάφραση (15 σελίδες Α4). Το ελληνικό δεν το μέτρησα σε λέξεις (κάπου ο Π. Μανδραβέλης αναφέρει 24 χιλιάδες), αλλά καταλαμβάνει 29 πυκνογραμμένες σελίδες του ΦΕΚ και έχει 120 άρθρα. Απορώ πώς στέκεται ολόκληρη Αμερική σαν κράτος με τόσο ισχνό καταστατικό χάρτη!
     Το παράδοξο λοιπόν είναι ότι στη νοτιοβαλκανική χώρα που ζούμε ακόμη και τα ωρολόγια προγράμματα των σχολικών μαθημάτων προφανώς υπόκεινται σε συνταγματική ρύθμιση. Δεν ξέρω αν προβλέπει το σύνταγμα την τιμή του ψωμιού ή των καυσίμων ή το νούμερο των παπουτσιών που πρέπει να φοράμε, αλλά τίποτε δεν θα με παραξένευε πλέον. Γι’ αυτό παρ’ ημίν ευδοκιμεί το επάγγελμα του συνταγματολόγου: όλα αυτά τα κρίσιμα ερωτήματα (και τόσα άλλα) που τίθενται κάθε τόσο περιμένουν υπεύθυνη απάντηση. Τελικά το Σύνταγμα δεν είναι μόνο θεμελιώδης νόμος του κράτους, αλλά και εργαλείο για την καταπολέμηση της ανεργίας.

Υπόλοιπο

Πώς αρχίζεις έναν καινούργιο χρόνο; Στο γράψιμο εννοώ. Γιατί ο άλλος χρόνος δεν περιμένει τη δική μας αναποφασιστικότητα, την αναμονή για την αστραπή της έμπνευσης. Κυλάει ασταμάτητα με τους δείκτες των ρολογιών, με τα φύλλα των ημερολογίων (ήδη φτάσαμε στα Φώτα), με τις τακτικές και έκτακτες ασχολίες που αναφύονται και διαδέχονται η μία την άλλη χωρίς διακοπή, χωρίς ανάπαυλα. Δεν υπάρχει κενό στον χρόνο που τρέχει. Το ‘κενό’ έχει να κάνει με το περιεχόμενο, με το πώς τον αξιοποιούμε: τον πλουτίζουμε ή τον σκοτώνουμε; Λέμε συχνά ότι ο χρόνος είναι χρήμα. Στο ‘χρηματιστήριο’ του χρόνου εγγράφουμε θετικές κινήσεις (κέρδη) ή αρνητικές (ζημίες); Ποιο θα είναι το ισοζύγιο στο τέλος του νέου έτους ή – ακόμη πιο σημαντικό – στο τέλος της επίγειας διαδρομής μας; Σ’ αυτό το ισοζύγιο αναφέρεται η δέηση που αναπέμπεται πρωί και βράδυ, κάθε μέρα, στους ναούς: «Τὸν ὑπόλοιπον χρόνον τῆς ζωῆς ἡμῶν ἐν εἰρήνῃ καὶ μετανοίᾳ ἐκτελέσαι». Ας είναι και δική μας ευχή για τον εαυτό μας και για όλους.

Επίλογος

 Ένα ακόμη συμβατικό έτος πλησιάζει στην αναχώρησή του. Κυριάρχησε και σ’ αυτό, όπως και στο προηγούμενο, η αόρατη παρουσία του κορωνοϊού και το κλίμα φόβου και συχνά πανικού που εστιαζόταν τόσο σ’ αυτόν όσο και στα εμβόλια εναντίον του. Στη γενική σύγχυση που δημιουργούσαν οι διακυμάνσεις στην πορεία της πανδημίας από τη μια και οι ποικίλες φημολογίες και μυθοπλασίες από την άλλη, δεν θυμούμαι να άκουσα κάποια αναφορά σ’ αυτό που εκφράζουν οι παρακάτω στίχοι από τον Ψαλμό 88:

   «Εὰν ἐγκαταλίπωσιν οἱ υἱοὶ αὐτοῦ [οι απόγονοι του Δαβίδ] τὸν νόμον μου καὶ τοῖς κρίμασί μου μὴ πορευθῶσιν, ἐὰν τὰ δικαιώματά μου βεβηλώσωσι καὶ τὰς ἐντολάς μου μὴ φυλάξωσιν, ἐπισκέψομαι ἐν ῥάβδῳ τὰς ἀνομίας αὐτῶν καὶ ἐν μάστιξι τὰς ἀδικίας αὐτῶν» [στ. 31-33]. Με απλά λόγια: Εάν οι άνθρωποι εγκαταλείψουν τον νόμο του Θεού και δεν πορευθούν σύμφωνα με τις εντολές του, ο Θεός θα αντιμετωπίσει με ράβδους και μάστιγες τις ανομίες και τις αδικίες τους. Τον δρόμο που ακολουθούμε ως άνθρωποι τον βλέπουμε καθημερινά γύρω μας, και δεν χρειάζεται ιδιαίτερο προφητικό χάρισμα για να αντιληφθούμε ότι ισχύουν απόλυτα για μας όσα αναφέρει ο ψαλμωδός.

     Νομίζω ότι ως Χριστιανοί με το πνεύμα αυτό πρέπει να βλέπουμε τα όποια δεινά συμβαίνουν ανά τον κόσμο, γνωρίζοντας ότι τίποτε δεν γίνεται χωρίς την παραχώρηση του Θεού, αλλά τα πάντα εξυπηρετούν το δικό του σχέδιο για τον κόσμο, που εκφράζει ο επόμενος στίχος 34: «Τὸ δὲ ἔλεός μου οὐ μὴ διασκεδάσω ἀπ᾿ αὐτῶν». Ποτέ δεν εξαντλείται και δεν απουσιάζει το έλεος του Θεού από κοντά μας. Υπάρχει πιο παρήγορο μήνυμα από αυτό;   

Εορταστικά

 Γενικά, όταν κάποιο δημόσιο πρόσωπο εκφράζεται με γλώσσα πεζοδρομίου ή κάνει χιούμορ με σοβαρά ζητήματα, χάνει την αξιοπιστία και το κύρος της ιδιότητας ή του αξιώματός του που μπορεί μέχρι τότε να είχε. Το ξέρουμε από το παράδειγμα βουλευτή και πρώην υπουργού που συνεχίζει να δημοσιολογεί με τον ίδιο τρόπο, και που οι δηλώσεις του έχουν, επιεικώς κρινόμενες, την ίδια αξία με τις εξατμίσεις των αυτοκινήτων.
     Δυστυχώς το φαινόμενο δεν περιορίζεται στον πολιτικό χώρο. Ένας από τους επώνυμους προβεβλημένους επιστήμονες, του οποίου οι απόψεις καθημερινά ‘παίζουν’ στα Μέσα ενημέρωσης και επηρεάζουν την κοινή γνώμη σε θέματα δημόσιας υγείας, επέλεξε, χρονιάρες μέρες, να χλευάσει δημόσια και με τρόπο βάναυσο τα ιερά πρόσωπα και το γεγονός της παρούσης Εορτής, την οποία τιμά όλος ο χριστιανικός κόσμος. Λες και δεν του έφτανε η επιστημονική προβολή, και θέλησε να ‘αναδειχθεί’ και με τον πιο λαϊκίστικο τρόπο, που ανθεί σχεδόν αποκλειστικά στον χριστιανικό λεγόμενο κόσμο (διότι αλλού ισχύουν άλλα ήθη...).   
     Από την εισβολή της πανδημίας, όποτε κάποιοι κληρικοί αμφισβήτησαν ή αρνήθηκαν τα επιστημονικά δεδομένα της πανδημίας, συχνά απαξιώνοντας τους ανθρώπους που τα παρουσιάζουν, υπήρξε η σχετική αντίδραση από πλευράς επιστημόνων, με το καταρχήν εύλογο επιχείρημα ότι ένα ιατρικό πρόβλημα δεν μπορεί να ανάγεται σε θεολογικό ζήτημα. Τώρα ένας επιστήμονας εμπαίζει δημόσια τα ‘πιστεύω’ εκατομμυρίων ανθρώπων, ακυρώνοντας έτσι στη συνείδησή τους το όποιο άλλο έργο του, ενώ ο τέως υπουργός παιδείας κατηγορεί την Εκκλησία για... έλλειψη χιούμορ. Προφανώς υπό τις συνθήκες της κρίσης, καθένας βγάζει στην επιφάνεια ό,τι έχει μέσα του. Κι αυτό δεν είναι απλώς κρίμα, αλλά ακραία κατάντια. «Μη ημίν λογισθείη».  

     Υστερόγραφο. Επειδή με αφορμή την πρόσφατη ασεβή ανάρτηση Μόσιαλου πολλοί αρθρογράφοι θεώρησαν καθήκον τους να υπερασπισθούν την ελευθερία του λόγου και της σάτιρας (ακόμη και της βλασφημίας), ας απευθύνουμε προς όλους δυο ερωτήματα: Θα ανεχόταν κάποιος από αυτούς δημόσια εξύβριση της μητέρας και του πατέρα του και αμφισβήτηση της πατρότητάς του, έστω και ως ‘αστείο’; Θα ανεχόταν η ελληνική πολιτεία ανάλογη εξύβριση της Προέδρου ή του πρωθυπουργού της χώρας; Αν η απάντηση είναι αρνητική, με ποια ‘λογική’ ανεχόμαστε τέτοια μεταχείριση για πρόσωπα ιερά, που για τον Ορθόδοξο λαό είναι πάνω από γονείς και θεσμικούς άρχοντες; Τέτοια ‘ελευθερία λόγου’ μόνο ελευθερία δεν είναι.                                                                                                                                                    [Απεστάλη στην Καθημερινή]

Δικαία οργή

Σε πρόσφατο ευαγγελικό ανάγνωσμα υπήρχε μια φράση που μπορεί να δημιουργήσει ερωτηματικά. Ο Κύριος βρίσκεται σε μια συναγωγή και βλέποντας έναν άνθρωπο με ξερό, παράλυτο χέρι, ρωτάει τους παρόντες γραμματείς αν επιτρέπεται το Σάββατο να κάνει κάποιος το καλό ή το κακό. Καθώς εκείνοι δεν απαντούν, «περιβλεψάμενος αὐτοὺς μετ᾿ ὀργῆς, συλλυπούμενος ἐπὶ τῇ πωρώσει τῆς καρδίας αὐτῶν» θεραπεύει τον ασθενή [Μαρκ. 3:5]:.

     Η φράση αυτή του Ευαγγελιστού Μάρκου μας δίνει το μέτρο της λογικής οργής, αυτό που στους Ψαλμούς ο Δαβίδ λέει «ὀργίζεσθε, καὶ μὴ ἁμαρτάνετε» [Ψ. 4:5]. Η οργή είναι δικαιολογημένη αγανάκτηση για μια άπρεπη, ανάρμοστη, παράλογη, κακή συμπεριφορά ή πράξη· είναι απόρριψη του κακού που βλέπει κανείς να κυριαρχεί γύρω του. Δεν είναι στάση καταστροφής ή κατεδάφισης, και πολύ περισσότερο δεν στρέφεται εναντίον ανθρώπων. Αυτό δηλώνει η μετοχή «συλλυπούμενος»: ο Κύριος δεν στρέφεται κατά των προσώπων που δείχνουν κακή διαγωγή. Καταδικάζει και απορρίπτει τις πράξεις τους, λυπάται όμως βαθιά για την πώρωση της καρδίας, για το κατάντημα των ανθρώπων. Αν εκείνοι συνειδητοποιήσουν την ενοχή τους και αλλάξουν διαγωγή, είναι έτοιμος να τους δεχθεί μετανιωμένους. Με μια μόνο προϋπόθεση: «ἀπὸ τοῦ νῦν μηκέτι ἁμάρτανε» [Ιωάν. 8:11]. Η αμαρτία ως τρόπος ζωής αποκλείεται, είναι ασύμβατη με την προσέγγιση προς τον Κύριο. Διότι, όπως θα έλεγε ο Απόστολος Παύλος, «τίς κοινωνία φωτὶ πρὸς σκότος;» [Β΄ Κορ. 6:14].

     Επειδή οι αφορμές για οργή (αλλά και οι έμπρακτες αρνητικές εκδηλώσεις της) πλεονάζουν στη σύγχρονη καθημερινή ζωή, ας σκεφθούμε λίγο: Πώς θα ήμασταν άραγε ως πρόσωπα και ως κοινωνία αν οργιζόμασταν κι εμείς μ’ αυτόν τον υποδειγματικό τρόπο, χωρίς να καταστρέφουμε και χωρίς να αμαρτάνουμε;