Μυστήρια

Τελευταία Κυριακή του Οκτωβρίου σήμερα, αλλαγή της ώρας σε χειμερινή, αρχίζουμε να νιώθουμε ότι προχωρούμε προς τις κρύες εποχές -- συντελεί και ο πρωινός Βαρδάρης. Κι έχουμε την ευκαιρία να ζήσουμε, εκτός από την Θεία Λειτουργία, έναν Γάμο κι ένα Βάπτισμα-Χρίσμα. Τα γράφω μαζί διότι έτσι τελούνται, αν και το Χρίσμα συνήθως γίνεται με τρόπο που σχεδόν κανείς δεν παίρνει είδηση ότι εκείνη της στιγμή μεταδίδεται ‘σφραγίς δωρεάς Πνεύματος Αγίου’ στον ‘νεόλεκτο στρατιώτη του Χριστού’, όπως ακούμε στις ευχές. Δεν θα ήταν καθόλου άσχημο αν αυτή η μετάδοση αναγγελλόταν από τον τελετουργό ιερέα με τρόπο κάπως πιο ξεκάθαρο και επίσημο. Σε κάθε περίπτωση, μετέχοντας στα Μυστήρια αυτά της Εκκλησίας έχουμε κάθε φορά την ευκαιρία να ξαναζήσουμε το δικό μας Βάπτισμα, το δικό μας Χρίσμα, τον δικό μας Γάμο: να ξαναθυμηθούμε όλες εκείνες τις ευχές που μας έδωσε η Εκκλησία στα σημαντικά αυτά γεγονότα της ζωής μας, να αναλογισθούμε σε ποιο σημείο βρισκόμαστε σε σχέση με την απόταξη του Σατανά και τη σύνταξη με τον Χριστό, αν προκόψαμε πνευματικά κι αν τηρήσαμε τις υποσχέσεις που δώσαμε, είτε προσωπικά είτε δια του αναδόχου, και να ευχηθούμε από εδώ και μπρος να είμαστε λίγο καλύτεροι, βάζοντας αρχή ξανά.

     Ακούγοντας ραδιόφωνο το απόγευμα πληροφορούμαι ότι στην Αθήνα αυτές τις μέρες μπορεί κανείς να παρακολουθήσει εκδηλώσεις σχετικές με τη μεξικανική ‘Ημέρα των Νεκρών’, ενώ πολύς λόγος γίνεται για τα (δυτικόφερτα) σατανιστικά έθιμα του ‘Hallowe’en’ που κι αυτά γίνονται στο τέλος του μηνός (βλέπε και ΕΔΩ). Κανένα από αυτά βέβαια δεν έχει σχέση με την δική μας παράδοση, αλλά οι σύγχρονοι Έλληνες, αν και βαπτισμένοι Ορθόδοξοι, δεν έχουν πρόβλημα να υιοθετήσουν και να προσλάβουν κάθε εισαγόμενο ‘φρούτο’, έστω και με παγανιστικές ή διαβολικές αναφορές. Μυστήρια κι εδώ, με άλλες ‘θεότητες’ όμως, τις οποίες (υποτίθεται ότι) αποταχθήκαμε με το Βάπτισμα, όπως προαναφέραμε. Έτσι περιμένουμε να δούμε προκοπή στον τόπο αυτό;  

Επέτειος

 «Τῇ ΚΗ' τοῦ αὐτοῦ μηνὸς τὴν ἀνάμνησιν ἑορτάζομεν τῆς Σκέπης τῆς Ὑπεραγίας Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου καὶ Ἀειπαρθένου Μαρίας, τῆς πάντοτε καὶ κατ' ἐξαίρετον τρόπον σκεπούσης τὸ εὐσεβὲς ἡμῶν Ἔθνος, ὡς πάλαι ἔσκεπε τὴν Βασιλίδα τῶν πόλεων».
     Αξίζει να θυμηθούμε τα ιστορικά γεγονότα της ημέρας αυτής όπως τα απέδωσε μέσα από εύστοχες αγιογραφικές επιλογές στην ωραιότατη επίκαιρη ευχή του ο μακαριστός επίσκοπος Κοζάνης Διονύσιος. Δεν την ακούμε συχνά ολόκληρη, και είναι τόσο ωραία. Στο παρακάτω βίντεο την διαβάζει ο επίσης μακαριστός αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χριστόδουλος. Αιωνία ας είναι η μνήμη και των δύο, και όλων εκείνων που έδωσαν τότε τη ζωή τους για να γεννηθούμε και να ζούμε εμείς ελεύθεροι.

 

Απλές κουβέντες

Σε εόρτια επίσκεψη χθες βράδυ ακούμε από την τηλεόραση ότι το Συμβούλιο της Επικρατείας έκρινε αντισυνταγματικό τον νόμο για τα τηλεοπτικά κανάλια. «Δηλαδή, τι ακριβώς έγινε;» ρωτάει φίλη της παρέας. «Ας πούμε ότι αγόρασες ένα σπίτι», της λέω. «Έσπευσες να κάνεις μετακόμιση και να ξοδέψεις ένα σωρό λεφτά και να εγκατασταθείς πριν καλά-καλά ελέγξεις τη νομιμότητα της αγοραπωλησίας. Τώρα ο συμβολαιογράφος σου λέει ότι το συμβόλαιο αγοράς είναι παράνομο και ότι πρέπει να ξαναγυρίσεις στο παλιό σπίτι και να ακυρώσεις τις αγορές και τα έξοδά σου και ν’ αρχίσεις από την αρχή». Πάνω-κάτω.
     Δήλωσα πολλές φορές ότι δεν με ενδιαφέρουν τα κανάλια ούτε έχω κάποιο έννομο συμφέρον απ’ αυτά. Ωστόσο, δεν δέχομαι να αντιμετωπίζει το επίσημο κράτος τους πολίτες ως μειωμένης αντιλήψεως άτομα. Πρέπει οι ραδιοτηλεοπτικοί σταθμοί να έχουν άδειες λειτουργίας; Βεβαίως. Να πληρούν σαφείς και συγκεκριμένους όρους και κανόνες; Βεβαιότατα. Να υπόκεινται σε τακτικό έλεγχο για την τήρηση των όρων λειτουργίας; Υπερβεβαίως. Πώς όμως θα εκδίδονται αυτές οι άδειες; Όπως ορίζουν οι νόμοι και το Σύνταγμα. Που σημαίνει ότι, εφόσον επικαλούμαστε τόσο πολύ τη νομιμότητα, θα πρέπει να την εφαρμόζουμε σε όλα τα ζητήματα, χωρίς πολιτικό συμφέρον ή υστεροβουλία. Αυτό ισχύει για όλα τα κόμματα, σε όποια μεριά του φράχτη κι αν κάθονται. Να αφήσουν λοιπόν οι ‘αρχηγοί’ τα παιδιαρίσματα, να συγκροτήσουν όπως πρέπει το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης και τα πράγματα να πάρουν το δρόμο τους. Τελεία και παύλα.
     Αλλάζουμε κανάλι με την παρέα και πέφτουμε πάνω σε ‘Έκτακτη επικαιρότητα’: δυο μεγάλες σεισμικές δονήσεις συγκλόνισαν πάλι την γείτονα Ιταλία. Υπάρχει λοιπόν και πραγματικός κόσμος, με ουσιαστικά προβλήματα και όχι μ’ εκείνα που μόνοι μας δημιουργούμε και που τα κάνουμε τεχνηέντως σκοπό της ζωής μας και τροφή (διάβαζε κουτόχορτο) των μαζών. Όπως ακούσαμε στο συναξάρι της ημέρας, χθες, εκτός από τον Πολιούχο Άγιό μας, ήταν και ‘μνήμη τοῦ μεγάλου καὶ φρικώδους σεισμοῦ’. Έχουμε ζήσει σεισμούς και ‘ακοάς σεισμών’ πάμπολλες φορές, εντός και εκτός συνόρων. Ωστόσο οι μνήμες και τα διδάγματά τους είναι τόσο περιορισμένης χρονικής διάρκειας… Άλλωστε, τι είναι ένας ακόμη σεισμός μπροστά στο ‘πολύτιμο’ τηλεοπτικό μας τοπίο;

 [Η δεύτερη παράγραφος του παραπάνω κειμένου απεστάλη ως

επιστολή στην Καθημερινή και δημοσιεύθηκε στις 3/11/2016]

Μνήμη Πολιούχου

Ἔχει μὲν ἡ θειοτάτη σου ψυχὴ καὶ ἄμωμος, ἀοίδιμε Δημήτριε, 

τὴν οὐράνιον Ἱερουσαλὴμ κατοικητήριον, 

ἧς τὰ τείχη, ἐν ταῖς ἀχράντοις χερσὶ τοῦ ἀοράτου Θεοῦ ἐζωγράφηνται. 

Ἔχει δὲ καὶ τὸ πανέντιμον, καὶ ἀθλητικώτατόν σου σῶμα, 

τὸν περίκλυτον τοῦτον ναὸν ἐπὶ γῆς ταμεῖον ἄσυλον θαυμάτων, 

 νοσημάτων ἀλεξητήριον, ἔνθα προστρέχοντες, τὰς ἰάσεις ἀρυόμεθα. 

Φρούρησον πανεύφημε, τὴν σὲ μεγαλύνουσαν πόλιν, ἀπὸ τῶν ἐναντίων προσβολῶν, παρρησίαν ὡς ἔχων, πρὸς Χριστὸν τόν σὲ δοξάσαντα.

Τοιχογραφία στο Πρωτάτο των Καρυών (Μανουήλ Πανσέληνος, 1290-1310)

Ευλογίες

Μια επίσκεψη στην ιδιαίτερη πατρίδα είναι πάντα αξιοσημείωτη, και η φετινή, με αφορμή το ετήσιο μεταπτυχιακό μάθημα της Ανακουφιστικής Φροντίδας, δεν ήταν εξαίρεση. Εκτός όμως από το συνηθισμένο πρόγραμμα συναντήσεων με θείους και θείες (και τους σχετικούς μεζέδες), η Λάρισα επεφύλασσε και μια έκπληξη-ευλογία. Πηγαίνοντας το πρωί στον πολιούχο Άγιο Αχίλλειο (όπου προσκύνησα και το λείψανό του) διαπίστωσα ότι θα τελούσαν την Θεία Λειτουργία του Αγ. Ιακώβου του Αδελφοθέου (που σήμερα εορτάζεται), που είχα χρόνια να την ακούσω, μια και στη δική μου εμπειρία την είχα πάντα συνδεδεμένη με τον πατέρα μου και τον ναό των Αγ. Αποστόλων. Έτσι δικαιολόγησα τα δάκρυα στα μάτια μου όταν άκουσα να απαγγέλλεται από τον χοροστατούντα Μητροπολίτη κ. Ιγνάτιο η μεγαλειώδης εκείνη δοξολογική έναρξη:

     ‘Δόξα τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Υἱῷ καὶ τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι, τῷ Τριαδικῷ καὶ ἐνδόξῳ φωτὶ τῆς Θεότητος, τῆς ἐν Τριάδι μοναδικῶς ὑπαρχούσης καὶ διαιρουμένης ἀδιαιρέτως. Τριάς γὰρ εἷς Θεός παντοκράτωρ, οὗ τὴν δόξαν οἱ οὐρανοὶ διηγοῦνται, καὶ ἡ γῆ τὴν Αὐτοῦ δεσποτείαν, καὶ ἡ θάλασσα τὸ Αὐτοῦ κράτος, καὶ πᾶσα αἰσθητὴ καὶ νοητὴ κτίσις τὴν Αὐτοῦ μεγαλειότητα κηρύττει πάντοτε...’.

     Ας αναφέρω εδώ ότι αναδιφώντας προ καιρού τα πατρώα χειρόγραφα βρήκα αντίγραφο της λειτουργικής φυλλάδας της Λειτουργίας αυτής, γραμμένο σε κόκκινη και μαύρη μελάνη με τη χαρακτηριστική καλλιγραφία του πατέρα μου. Σημασία έχει όχι μόνο το ίδιο το έργο (75 σελίδες), αλλά και η σημείωση στο τέλος: ‘Αντεγράφη κατά μήνα Νοέμβριον του έτους 1944’ και η υπογραφή του. Μέσα στην Κατοχή, και έχοντας μόλις κλείσει τα δεκαπέντε, ‘αγαθήν μερίδα εξελέξατο’. 

Βιπ

Πρόκειται για αρκτικόλεξο αγγλικής προέλευσης (VIP= Very Important Person, πολύ σπουδαίο πρόσωπο) που έχει γίνει αυτόνομη λέξη και έχει μεταγραφεί και στην ελληνική (αν δεν με πιστεύετε, αναζητείστε την στον Μπαμπινιώτη και στο Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής). Έχει επικρατήσει διεθνώς ως όρος που περιγράφει τις διασημότητες, πρόσωπα όχι κατ’ ανάγκην αξιόλογα, αλλά πάντως αναγνωρίσιμα: πολιτικούς, εφοπλιστές, ηθοποιούς, τραγουδιστές και άλλες ‘περσόνες’ της επικαιρότητος. Πάντως πολύ σπουδαίους.
     Γιατί αυτή η εισαγωγή; Όπως έχω ξαναγράψει, οι αρρώστιες είναι δημοκράτισσες και δεν κάνουν κανενός είδους διακρίσεις. Έτσι περιστασιακά φέρνουν στη δικαιοδοσία μας ανθρώπους της κατηγορίας αυτής, χρήσιμη υπόμνηση (για κείνους και για μας) ότι όλοι είμαστε άνθρωποι ‘εκ του ιδίου φυράματος’, υποκείμενοι ανά πάσα στιγμή στους νόμους της βιολογικής φθοράς με τις διάφορες εκδηλώσεις της. Τέτοιες συναντήσεις αποτελούν μια μικρή επαγγελματική ‘πρόκληση’: να δείξουμε τον καλύτερο εαυτό μας, να λύσουμε (Θεού θέλοντος) το πρόβλημά τους, να μη δημιουργήσουμε δυσάρεστες εντυπώσεις -- ποτέ δεν ξέρεις! Εμείς δεσμευόμαστε από το επαγγελματικό απόρρητο, εκείνοι όμως πόσο εχέμυθοι είναι και τι μπορεί να πουν για μας;
      Όσο κι αν μας κολακεύει το γεγονός της γνωριμίας μας με κάποιο σημαντικό πρόσωπο, ό,τι δούμε και ακούσουμε και κάνουμε, όπως και με κάθε άλλον άρρωστο, μένει αποκλειστικά μεταξύ μας. Δεοντολογικά δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιήσουμε γνωστά ονόματα για επαγγελματική προβολή ή διαφήμιση. Το τυχόν πρόβλημα του επισκέπτη μας δεν ενδιαφέρει κανέναν άλλο, ούτε καν το γεγονός ότι πήγε σε γιατρό δεν χρειάζεται να γίνει γνωστό. Άλλωστε, καραδοκούν και οι δημοσιογράφοι, και ποιος από μας θα ήθελε να αντιμετωπίσει μια πολιορκία από ‘κυνηγούς κεφαλών’;
     Αυτές και άλλες παρόμοιες σκέψεις κάνω έχοντας απέναντί μου έναν άνθρωπο που τον έχω δει πάμπολλες φορές στο γυαλί, τον έχω ακούσει να αγορεύει με ποικίλες ιδιότητες και σε διάφορα βήματα, τον σχολίασα, τον κατέκρινα, τον ειρωνεύθηκα... Και τώρα βλέπω ότι δεν είναι ούτε ήρωας ούτε τέρας, αλλά ένας άνθρωπος ευγενικός, με τα συμπτώματά του, τις ανησυχίες και τους ενδόμυχους φόβους του, την αδημονία να μάθει κάτι για το μέλλον του. Όπως κάθε ασθενής.
     Ευτυχώς δεν του βρίσκω τίποτε σημαντικό, όλα είναι εντάξει. Με ευχαριστεί, με πληρώνει, αποχαιρετιόμαστε με την ανάλογη ικανοποίηση, δεν αντέχω όμως να μην τον ρωτήσω: «Πώς βλέπετε τα πράγματα;» «Δύσκολα», είναι η λακωνική απάντηση, μ’ ένα μισοχαμόγελο αποσιωπητικό, σαν να μου λέει «μην περιμένεις να πω περισσότερα». Επιμένω εγώ, δραττόμενος της ευκαιρίας: «Αν είχαμε ενότητα, αν παρουσιάζαμε ένα κοινό μέτωπο προς τα έξω, δεν θα ήταν καλύτερα;» «Οπωσδήποτε θα είχαμε ισχυρότερη διαπραγμάτευση. Τα έχω πει αυτά», λέει εκείνος (σχεδόν πάντα τέτοιοι άνθρωποι «έχουν πει» οι ίδιοι αυτό που τους προτείνεις). Κρίμα που δεν έχω πρόχειρο να του δώσω το βιβλίο μου για την κρίση. Μια επόμενη φορά, αν υπάρξει. Ο επόμενος, παρακαλώ!

Αγάπη

Μου έστειλαν το παρακάτω ιατρικό ‘ανέκδοτο’ που δημοσίευσε στα αγγλικά ο χειρουργός Jim Clark στον Διαδίκτυο. Όπως θα διαπιστώσετε διαβάζοντάς το σε δική μου απόδοση, μόνο ‘ανέκδοτο’ δεν είναι. 

     Σήμερα χειρούργησα ένα κοριτσάκι. Χρειαζόταν αίμα ομάδος Ο-αρνητικό. Δεν είχαμε διαθέσιμο, αλλά ο δίδυμος αδελφός της είναι ομάδα Ο-αρνητικό. Του εξήγησα ότι είναι θέμα ζωής και θανάτου. Έμεινε για λίγο σιωπηλός, κι έπειτα είπε αντίο στους γονείς του. Δεν μου έκανε εντύπωση παρά μόνο μετά που του πήραμε το αίμα, όταν εκείνος με ρώτησε: «Λοιπόν, πότε θα πεθάνω;» Νόμισε ότι έδινε τη ζωή του για κείνη. Ευτυχώς, και οι δύο θα πάνε καλά.

     Και θυμήθηκα Εκείνον που μας είπε ότι «μείζονα ταύτης ἀγάπην οὐδεὶς ἔχει, ἵνα τις τὴν ψυχὴν αὐτοῦ θῇ ὑπὲρ τῶν φίλων αὐτοῦ». Και το έκανε πράξη. Για όλους μας. Κάτι που ένα μικρό παιδί το κατάλαβε τόσο καλά.

Ψηφιακά είδωλα

Πριν λίγες μέρες ο ψηφιακός κόσμος δέχθηκε ένα έντονο σοκ από την είδηση ότι το τελευταίο μοντέλο κινητού, η ‘ναυαρχίδα’ της Samsung, το Galaxy Note 7, είχε την κακή συνήθεια να εκρήγνυται απρόβλεπτα από υπερθέρμανση, βραχυκύκλωμα ή τέλος πάντων σπινθηρισμό της μπαταρίας του, που, όπως έμαθα, είναι ενσωματωμένη στη συσκευή (και όχι αφαιρούμενη, όπως σε όλα τα μέχρι τώρα τηλέφωνα). Οι ‘τρομοκρατικές’ αυτές συνήθειες οδήγησαν την εταιρεία στο να αποσύρει το συγκεκριμένο μοντέλο απ’ όλο τον κόσμο, με κόστος μερικών δισεκατομμυρίων, να αποζημιώσει τους αγοραστές του, και να χάσει άλλα μερικά δις σε αξία των μετοχών της.
     Όλα αυτά με έκαναν να σκεφθώ, ακόμη μια φορά, με πόση ευκολία (και μάλιστα εν μέσω κρίσης) πολύς κόσμος σπεύδει να αποκτήσει, με κόστος μερικών εκατοντάδων ευρώ, το τελευταίο μοντέλο πριν ακόμη αυτό δει το φως της ημέρας, κάνοντας ουρές στα σχετικά καταστήματα και βάζοντας παραγγελίες από μήνες νωρίτερα, μην τυχόν χάσει την ευκαιρία. Το ‘κινητό’, ένα καταρχήν χρηστικό εργαλείο που σίγουρα προσφέρει τεράστιες επικοινωνιακές δυνατότητες, έχει αναβαθμισθεί όχι απλώς σε σύμβολο επίδειξης πλούτου (όπως παλιότερα π.χ. ένα ακριβό ρολόι χεριού), αλλά σε είδωλο και θεότητα που οι πάντες, μικροί και μεγάλοι, προσκυνούν, τιμούν και επικαλούνται από το πρωί μέχρι το βράδυ. Ευτυχώς που υπάρχουν και μερικά ατυχήματα, μήπως τυχόν καταλάβουμε ότι, όπως όλα τα είδωλα, έτσι κι αυτό έχει πήλινα πόδια.    

Άλφα Κενταύρου

Το 1990 το μη επανδρωμένο διαστημόπλοιο Voyager-1 έφθασε στα όρια του ηλιακού μας συστήματος.  Από εκεί, κάπου 6 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά, μας έστειλε μια φωτογραφία της Γης που έγινε γνωστή ως ‘χλωμή γαλάζια κηλίδα’. Ο αστρονόμος Carl Sagan που ‘παρήγγειλε’ τη φωτογραφία είδε σ’ αυτήν ένα βαθύ νόημα. Σε διάλεξή του στο Πανεπιστήμιο Cornell το 1994 είπε τα εξής: «Κάθε άγιος και κάθε αμαρτωλός στην ιστορία του είδους μας έζησε εκεί: πάνω σε έναν κόκκο σκόνης, κρεμασμένο από μια ηλιαχτίδα. Για μένα, αυτό υπογραμμίζει την ευθύνη μας να φερόμαστε με περισσότερη καλοσύνη και συμπάθεια μεταξύ μας, και να φυλάγουμε και να αγαπούμε αυτή τη γαλάζια κηλίδα, το μόνο σπίτι που γνωρίσαμε ποτέ».

     Έμαθα τα παραπάνω διαβάζοντας [ΕΔΩ] ότι μια ιδιωτική εταιρεία σχεδιάζει ένα διαστημικό τηλεσκόπιο που θα προσπαθήσει να φωτογραφίσει ένα-δυο πλανήτες στο σύστημα Άλφα Κενταύρου, που ίσως (με βάση την απόστασή τους από το άστρο αυτό, και άρα την πιθανή ύπαρξη νερού) θα μπορούσαν να είναι βιώσιμοι. Με δεδομένη την απόσταση του Άλφα Κενταύρου (4,4 έτη φωτός= κάπου 40 τρισεκατομμύρια χιλιόμετρα), το υπολογιζόμενο κόστος του έργου (50 εκατομμύρια δολλάρια) θεωρείται μικρό. Όμως γιατί θέλουμε να πάμε τόσο μακριά; Προφανώς έχουμε λύσει όλα τα προβλήματα στον πλανήτη μας και ψάχνουμε κι άλλους κόσμους για να βοηθήσουμε. Ή αλλιώς θέλουμε να κάνουμε εξαγωγή των προβλημάτων μας στο σύμπαν.
     Ωστόσο, ας δούμε το εγχείρημα με θετικό βλέμμα. Γιατί δεν προτείνουμε στην εταιρεία αυτή να φορτώσει σ’ ένα διαστημόπλοιο τους 300 ‘εθνοπατέρες’ μας (που χθες βράδυ στη Βουλή διασταύρωσαν και πάλι τις γλώσσες τους) και να τους στείλει όσο πιο μακριά από εδώ γίνεται; Θα έχουν όλο τον χρόνο που θέλουν για να αλληλοϋβρίζονται (χωρίς περιορισμούς από τον πρόεδρο του σώματος) μέχρι να φτάσουν στο Άλφα του Κενταύρου.
     Εναλλακτικά βέβαια, το ίδιο μπορούμε να πετύχουμε (με μικρότερο κόστος) και «μ’ ένα καράβι παλιό σαπιοκάραβο», που να το αφήσουμε να αρμενίζει στο Αιγαίο χωρίς να επιτρέπεται να πιάσει στεριά σε κατοικημένο μέρος της Ελληνικής επικράτειας. Ξερονήσια υπάρχουν πολλά, κάπου θα βρουν να ζήσουν. Αρκεί να μην τους βλέπουμε και να μην τους ακούμε.

Ασυμβατότητα

Διαβάζω από τον περίφημο Ύμνο της Αγάπης του Απ. Παύλου:

«Η αγάπη μακροθυμεί, δείχνει καλωσύνη. Η αγάπη δεν ζηλεύει, δεν υπερηφανεύεται, δεν φουσκώνει από αλαζονεία, δεν συμπεριφέρεται με απρέπεια, δεν είναι φίλαυτη και ιδιοτελής, δεν είναι ευέξαπτη, δεν θυμάται το κακό, δεν χαίρεται για το άδικο, αλλά χαίρεται για την αλήθεια. Πάντα σκεπάζει, πάντα πιστεύει, πάντα ελπίζει, πάντα υπομένει».

     Και προσπαθώ να σκεφτώ πόσα και ποια δείγματα τέτοιας διαγωγής συναντήσαμε στη χθεσινή ‘προ ημερησίας’ συζήτηση (διάβαζε, επιεικώς, κοκορομαχία) των πολιτικών μας στη Βουλή για τη ‘διαφθορά’. Επειδή δυσκολεύομαι, κάθε προσφορά βοήθειας είναι δεκτή.

     Ίσως η παρατήρηση αυτή απαντά εν πολλοίς στο ερώτημα γιατί τόσο λίγοι αληθινά Χριστιανοί ανακατεύονται με τον χώρο της πολιτικής.

Αλλιώτικο

Πήρε το μάτι μου σε μια εφημερίδα κάτι για σχολική κατάληψη. Έρριξα μια ματιά, περιμένοντας να διαβάσω τις συνηθισμένες αιτίες και αιτήματα, αλλά κοντοστάθηκα. «Να μη καπνίζουν οι καθηγητές στους χώρους του σχολείου». Έτριψα τα μάτια μου και το ξαναδιάβασα. Δεν είχα κάνει λάθος. Είχε και κάποια άλλα, μάλλον τετριμμένα, αυτό όμως ήταν κλάσεις ανώτερο. Μόνο του θα μπορούσε να αποτελέσει αφορμή για πανελλαδική απεργία, και ομολογώ ότι, αν και αποστρέφομαι αυτού του είδους τις εκδηλώσεις, για το συγκεκριμένο σύνθημα θα έκανα μια συνειδητή εξαίρεση. Μετ’ επιδοκιμασίας. Να λοιπόν που δεν είναι όλες οι καταλήψεις ίδιες. Μπράβο στα παιδιά!

Αντί στεφάνου

Μέσα στον ύπνο τον βαθύ ένας μουσικός ήχος από κάπου μακριά επαναλαμβάνεται, ξανά και ξανά. Κάποια στιγμή ο ακουστικός φλοιός τον προσλαμβάνει και τον αναγνωρίζει – το δικό μου τηλέφωνο. Με μισόκλειστα μάτια και ξυπόλυτος πηγαίνω στο σαλόνι και απαντώ στην κλήση, βλέποντας συγχρόνως την ώρα: πέντε και μισή το πρωί. Από την Εντατική. Ένας ασθενής με καρκίνο του στοματοφάρυγγα που αιμορραγεί. «Και τι θέλετε από μένα; Μάλλον είναι στα τελευταία του», είναι η πρώτη μου αντίδραση. «Ξέρετε, ο γναθοχειρουργός πρότεινε να του κάνετε ίσως μια βρογχοσκόπηση για να ελέγξουμε τον αεραγωγό. Ο άρρωστος έχει πλήρη επαφή». Δύσκολο αυτό. Από προηγούμενες παρόμοιες περιπτώσεις, πρόκειται για έναν από τους πιο βασανιστικούς όγκους, λόγω θέσης, και ο άρρωστος νιώθει το κάθε τραγικό λεπτό. Με μισή καρδιά, και μουρμουρίζοντας ότι πιθανώς η προσπάθεια είναι καταδικασμένη, υπόσχομαι ότι θα πάω αμέσως. Σε είκοσι λεπτά βρίσκομαι στη μονάδα. Ο άρρωστος σε φανερά κακή κατάσταση, γυρισμένος στο πλάι, με αίμα να αναβρύζει από το στόμα και με το νοσηλευτικό προσωπικό και την αναισθησιολόγο να αναρροφούν, να καθαρίζουν, να υποστηρίζουν. Στρέφομαι στον χειρουργό που με ενημερώνει για το τι έχει γίνει μέχρι τώρα, και ξάφνου ακούω πίσω μου καθαρή τη φωνή του αρρώστου: «Καλημέρα, κύριε Παπαγιάννη».
     Πέφτω κυριολεκτικά από τα σύννεφα. Άκουσε άραγε κάποια στιγμή το όνομά μου; Ο τόνος της φωνής του λέει «Δεν με γνώρισες;». Προφανώς έχουμε συναντηθεί ξανά. Προσπαθώ να κρύψω την αμηχανία μου. «Το επώνυμό του;» ψιθυρίζω σε μια νοσηλεύτρια. Μου το λέει, το μυαλό κάνει άμεση ανάκληση, θυμάμαι την πρώτη του εισαγωγή πριν πολλά χρόνια, για τελείως διαφορετικό πρόβλημα, κάποια περασμένα Χριστούγεννα. Τότε είχε γένια, τώρα έχει ένα μικρό μούσι, και η αρρώστια και η οριζόντια στάση του σώματος τον έκαναν αγνώριστο. Τον αντιχαιρετώ, κανονίζουμε τη διαδικασία με την αναισθησιολόγο, εκείνη τον κοιμίζει, ξεκινούμε. Δύσκολη δουλειά, όπως το φανταζόμουν. Ο όγκος, που έχει ήδη ακτινοβοληθεί στο παρελθόν, έχει αλλάξει τα ανατομικά στοιχεία του φάρυγγα, κάθε τόσο το αίμα μας κλείνει την όραση, προχωρώ στο περίπου. Κάποια στιγμή, πιο πολύ στην τύχη και λιγότερο από δεξιοτεχνία, βρίσκομαι μέσα στην τραχεία. Καλά δείχνουν εδώ τα πράγματα. Τώρα να περάσουμε και τον τραχειοσωλήνα. Εύκολο να το λες, αλλά τελικά δεν το καταφέρνω. «Να δοκιμάσω με το λαρυγγοσκόπιο;» ρωτάει η αναισθησιολόγος. «Καλύτερα εσύ παρά εγώ», λέω και της δίνω τη θέση μου. Προσπαθεί πάλι και πάλι, κάποια στιγμή φαίνεται ότι προχωρεί. Βάζει το ακουστικό στο στήθος του κοιμισμένου αρρώστου, δίνουμε αέρα. «Μέσα είναι», λέει. Περνάω το βρογχοσκόπιο μέσα από το σωλήνα, ελέγχω τη θέση του, δόξα τω Θεώ. Δεν φαίνεται να έχει πρόβλημα παρακάτω, και το αίμα έχει προς το παρόν σταματήσει. Αναβολή του μοιραίου -- μέχρι πότε;
     Η δική μου αποστολή έχει τελειώσει. Η ώρα είναι εξήμιση, προλαβαίνω να ξανακοιμηθώ λίγο. Στην πόρτα συναντώ τις νοσηλεύτριες της πρωινής βάρδιας. Αλλαγή φρουράς. Χαιρετώ, κάνω να φύγω, κοντοστέκομαι. «Μη χρεώσεις τη βρογχοσκόπηση», λέω στην υπεύθυνη. Ούτως ή άλλως, δεν έκανα τίποτε ουσιαστικό. Είχα καιρό να ξυπνήσω τόσο πρωί, μάλλον καλό μου έκανε. Ο άρρωστος ήταν παλιός γνώριμος. Και σήμερα το μεσημέρι αποχαιρετούμε τον Δημήτρη Γκιουλέκα, από τους πρώτους δασκάλους μου στην ειδικότητα, που μας άφησε αναπάντεχα χθες εδώ, στον ίδιο χώρο. Μια εωθινή επίσκεψη αντί στεφάνου, σκέφτομαι καθώς μπαίνω στο αυτοκίνητο για το σπίτι.

Ευγένιος

Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι, κυρίως (και δυστυχώς) στον τεχνολογικά προηγμένο κόσμο, που θεωρούν φυσική, ακόμη και επιβεβλημένη, την καταστροφή των μειονεκτικών ατόμων, με βάση την ψυχρή λογική του ωφελιμισμού και του ευδαιμονισμού. Έτσι πρόσφατα ανακοινώθηκε ότι βρέθηκε εξέταση αίματος της μητέρας που ανιχνεύει με ακρίβεια 99% το σύνδρομο Down στο έμβρυο που αυτή κυοφορεί. Το συμπέρασμα ήταν ότι μπορούμε να εξαλείψουμε το σύνδρομο Down... πώς; Σκοτώνοντας με έκτρωση όλα τα έμβρυα που δέχονται μια τέτοια διάγνωση. Αντιδρώντας στη ‘λογική’ αυτή μια Αγγλίδα ηθοποιός, η Sally Phillips, γύρισε ένα ντοκυμαντέρ, βασισμένο στη δική της εμπειρία ως μητέρας παιδιού με σύνδρομο Down, με το οποίο λέει σε όλους τους θιασώτες της ευγονικής ότι δεν ξέρουν τι θα έχανε ο κόσμος αν εξαφάνιζε όλα αυτά τα ‘προβληματικά’ παιδιά.
     Σκεφτόμουν τα παραπάνω χθες βράδυ καθώς διαβάζαμε το Ψαλτήρι δίπλα στον κεκοιμημένο φίλο μας Ευγένιο. Ο Ευγένιος δεν είχε σύνδρομο Down, αλλά γεννήθηκε με σοβαρή σωματική και νοητική αναπηρία. Φορτίο δύσκολο για τον ίδιο και τους γονείς του, που όμως το σήκωσαν με αγάπη και αφοσίωση αξιοθαύμαστη. Έτσι ο Ευγένιος μεγάλωσε μέσα σ’ ένα περιβάλλον που τον αγκάλιασε ως μέλος του οικογενειακού και κοινωνικού σώματος. Ζούσε μαζί με όλους επί 29 χρόνια, ταξίδευε στον κόσμο με τους γονείς του, συμμετείχε σε όλες τις εκδηλώσεις της οικογενείας, χαιρόταν με τον δικό του απλό και άδολο τρόπο την παρουσία των πολυάριθμων φίλων του. Όσοι τον γνώρισαν τον αγάπησαν, κι εκείνος ανταπέδιδε πρόθυμα την αγάπη αυτή. Πριν μερικούς μήνες οι ιατρικές του εξετάσεις έδειξαν δεν είχε περιθώρια επιβίωσης και προϊδέασαν τους γονείς του για το επικείμενο τέλος, χωρίς δυνατότητα παρέμβασης. Και χθες ο Ευγένιος κοιμήθηκε δίπλα στον πατέρα του και πέταξε από τον κόσμο μέσα στον ύπνο αυτό, κυριολεκτικά σαν ένα πουλάκι.
     Ακούγοντας στο νεκρώσιμο τρισάγιο τη γνωστή δέηση «παν αμάρτημα το παρ’ αυτού πραχθέν... συγχώρησον», συλλογίστηκα ότι μόνο τέτοιοι άνθρωποι, απλοί και ‘πτωχοί τω πνεύματι’ θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως αναμάρτητοι. Κι αν επιτρέπεται να προδικάσουμε με το δικό μας μυαλό την κρίση του Θεού, ισχύει και γι’ αυτούς εκείνο πού λέγει ο Κύριος ότι ο ίδιος «περιζώσεται καὶ ἀνακλινεῖ αὐτοὺς, καὶ παρελθὼν διακονήσει αὐτοῖς», «καὶ ἐξαλείψει ὁ Θεὸς πᾶν δάκρυον ἐκ τῶν ὀφθαλμῶν αὐτῶν». Καλόν Παράδεισο, Ευγένιε, εκεί όπου δεν υπάρχει αναπηρία, και όπου οι έσχατοι αυτού του κόσμου γίνονται πρώτοι.      

Γη και σποδός

Δεν έχω διαβάσει κανένα έργο του Τρούμαν Καπότε: ξέρω μόνο τον τίτλο από το πιο γνωστό του βιβλίο (‘Εν ψυχρώ’), και τίποτε άλλο. Ωστόσο, διάβασα τις προάλλες ότι η λήκυθος με τις στάχτες του (είχε πεθάνει το 1984) πουλήθηκε πρόσφατα σε δημοπρασία στην τελική τιμή των 43.750 δολλαρίων, την οποία κατέβαλε ανώνυμος αγοραστής (τι θα τις κάνει άραγε;). Είχαν προηγηθεί προσφορές από Ρωσία, Κίνα, Γερμανία, Νότιο Αμερική και ΗΠΑ. Προφανώς η ‘συλλεκτική ιδιορρυθμία’ (κοινώς λόξα) δεν έχει ούτε πατρίδα ούτε ιδεολογία, και δεν κάνει φυλετικές διακρίσεις. Όπως δήλωσε εκπρόσωπος του οίκου δημοπρασιών (τρίβοντας τα χέρια του, φαντάζομαι, για το αποτέλεσμα), «ο συγγραφέας δεν θα ήθελε να μείνουν οι στάχτες του στο ράφι». Μάλιστα. Γι’ αυτό φρόντισε να τις... παντρέψει. Στην ίδια δημοπρασία τα ρούχα που φορούσε ο ίδιος κύριος τη μέρα που πέθανε έπιασαν 6400 δολλάρια, ενώ τα μπουκαλάκια από τα χάπια του 9280 δολλάρια. Φτηνά πράγματα.
     Τώρα αρχίζω να καταλαβαίνω την επιθυμία κάποιων να αποτεφρώνονται οι νεκροί. Ίσως προσδοκούν να κερδίσουν κάτι από τις στάχτες τους. 

Μνήμες πατρός

Έκλεισε χθες ένας χρόνος από την εκδημία του π. Συμεών, και ανακαλώ στη σκέψη μου κάποιες ιδιαίτερες αναμνήσεις από τη μακρόχρονη προσπάθειά του να με κρατάει σε σειρά.
     Όταν κάποτε του είχα αναφέρει κάποια ανόητα ξεσπάσματά μου, μου είπε καθησυχαστικά και με τελείως ήρεμο τρόπο: «Ξέρεις πώς είναι όταν βράζει ένα καζάνι και πιτσιλίζει με καυτές σταγόνες όσους στέκουν δίπλα του; Αυτά που λες είναι τέτοια πιτσιλίσματα. Το πραγματικό καζάνι είναι μέσα σου. Φαντάσου λοιπόν τι γίνεται εκεί».
     Πολλές φορές, τόσο στη διάρκεια της παραμονής στην Αγγλία όσο και μετά την επιστροφή, όταν τον ενημέρωνα για σπουδές και επαγγελματικά ζητήματα, μου έλεγε όλος χαρά: «Θυμάσαι που στενοχωριόσουν και αγωνιούσες για το τι θα γίνει και πώς θα γίνει; Βλέποντας πώς έφερε ο Θεός τα πράγματα λέω ότι δεν θα μπορούσαν να γίνουν καλύτερα». Και έδειχνε να χαίρεται εκείνος περισσότερο απ’ όσο χαιρόμουν εγώ για την πορεία των πραγμάτων.
     Υπήρξαν στιγμές που κάποιες αποφάσεις έπρεπε να ληφθούν μέσα σε πολύ στενά χρονικά πλαίσια. Κι ενώ αναρωτιόμουν πώς θα τον βρω εκτάκτως, με δεδομένο τον φόρτο της καθημερινής του εργασίας, ακριβώς την κατάλληλη ώρα μου τηλεφωνούσε εκείνος, εντελώς αναπάντεχα, ή τον συναντούσα απρογραμμάτιστα στην είσοδο του Αγίου Αθανασίου. Μια συζήτηση λίγων λεπτών τακτοποιούσε το πρόβλημα: η λύση ήταν άμεση και η συμβουλή του είχε ευεργετικό αποτέλεσμα. «Άσ’το σε μένα!» ήταν το τελικό επιχείρημα όταν έβλεπε δυσκολία εκ μέρους μου, κι αυτό δεν σήκωνε αντίρρηση. Ή, σε άλλες περιπτώσεις, έλεγε: «Να προσευχηθούμε να γίνει κι αυτό», και το πράγμα έπαιρνε τον δρόμο του. Όσες φορές υπήρχε ανάγκη, μου ‘χάριζε’ ώρες ολόκληρες στο εξομολογητήριο ή σε κάποιο από τα κιόσκια του μοναστηριού, ακόμη κι αν τον περίμεναν και άλλοι.
     Και κάτι ακόμη. Πριν πολλά χρόνια, με αφορμή κάποιες όχι ευχάριστες εκκλησιαστικές καταστάσεις, τον ‘προκάλεσα’ να μας πει κάτι για τα διοικητικά της εκκλησίας. «Δεν ζήτησαν τη γνώμη μου, κι αν την πω αμφιβάλλω αν θα τη λάβουν υπόψη. Οπότε καλύτερα να μην πούμε τίποτε», ήταν η διακριτική απάντησή του. Δεν τόλμησα να τον ξαναρωτήσω.
     Όπως πολλές φορές συμβαίνει, εκτιμούμε κάποιους ανθρώπους πολύ περισσότερο όταν τους στερηθούμε. Έστω και εκ των υστέρων, αναγνωρίζουμε όλοι το εύρος και το βάθος της καθοριστικής παρουσίας του π. Συμεών στη ζωή μας. Είθε να συνεχίζει αοράτως να εύχεται για όλους μας ‘ως παρρησίαν έχων και τω θείω θρόνω παριστάμενος’, όπως έκανε επί τόσες δεκαετίες κοντά μας.

Ατμίδες

Μερικές φορές οι ανακαλύψεις (και οι αντίστοιχες εξαγγελίες) της ανθρώπινης επιστήμης προκαλούν όχι τόσο θαυμασμό όσο ένα αυθόρμητο γέλιο. Πώς αλλιώς μπορεί να δεχθεί κανείς αυτό που άκουσα σήμερα στο ραδιόφωνο, ότι η ύπαρξη κεράτων ή οστέινων πλακών ή άλλων παρόμοιων διακοσμήσεων στα κεφάλια των δεινοσαύρων καθόριζε το τελικό μέγεθος του σώματός τους (αν το κατάλαβα σωστά); Η συμπαθής εκφωνήτρια δεν μας πληροφόρησε πόσα χρήματα και πόσες ώρες ανθρώπινης εργασίας (και ξυσίματος της κεφαλής) χρειάσθηκαν για την ανακάλυψη αυτή. Επίσης δεν μας είπε, τώρα που το διαπιστώσαμε αυτό το κοσμοϊστορικό γεγονός, τι ακριβώς θα το κάνουμε, πέρα από το να προσθέσουμε ακόμη μία... διακόσμηση στο επιστημονικό μας κρανίο. Φαίνεται ότι στη συσσώρευση ανούσιας και άχρηστης γνώσης είμαστε και οι πρώτοι.
     Από την ίδια εκπομπή έμαθα ακόμη ότι το προσδόκιμο επιβίωσης του πλανήτη μας, υπό φυσικές συνθήκες (δηλ. αν δεν τον καταστρέψουμε μόνοι μας νωρίτερα), είναι κάπου 1,75 δισεκατομμύρια χρόνια. Ας μη θεωρήσω κι αυτή τη γνώση εντελώς άχρηστη. Όταν όμως η ανθρώπινη ζωή -- η δική μου, η δική σας, του καθενός -- είναι μια ‘ἀτμὶς... πρὸς ὀλίγον φαινομένη, ἔπειτα δὲ καὶ ἀφανιζομένη’, κατά την ποιητική διατύπωση του Αγ. Ιακώβου του Αδελφοθέου, τι ακριβώς μας προσθέτουν αυτά τα δισεκατομμύρια χρόνια; Το δικό μας μερίδιο είναι δεδομένο και ελάχιστο κλάσμα του αριθμού αυτού. Αν μια τέτοια πληροφορία μας βοηθάει να συνειδητοποιήσουμε πόσο ελάχιστοι είμαστε μέσα στο Σύμπαν, έχει καλώς. Αλλιώς;
     Μπαίνοντας στην Εντατική πληροφορούμαι ότι ο φίλος και συνάδελφος ασθενής που πήγε τόσο καλά στο χθεσινό χειρουργείο καρδιάς, που τον αποχαιρέτισα χθες με την υπόσχεση να τα πούμε το πρωί, μόλις υπέστη σοβαρό εγκεφαλικό επεισόδιο έτσι, στα καλά καθούμενα, χωρίς σαφή αιτία και υπό πλήρη ιατρική παρακολούθηση. Με την ελπίδα και τη ευχή να το ξεπεράσει, αναρωτιέμαι τι ωφελεί κι εκείνον και μας η τόση γνώση. Και πάλι σύμφωνα με τον Άγ. Ιάκωβο, ‘ἐὰν ὁ Κύριος θελήσῃ, καὶ ζήσομεν καὶ ποιήσομεν τοῦτο ἢ ἐκεῖνο’. Ισχύει πάντα και για όλα.

Αρχαιότητες

Ένα απροσδόκητο αρχαιολογικό εύρημα έχει οδηγήσει σε σύγχυση και απορίες τους ειδικούς. Σε ανασκαφές στα ερείπια του κάστρου Katsuren στο νησί της Οκινάβα (Ιαπωνία) βρέθηκαν τέσσερα χάλκινα νομίσματα που χρονολογούνται πιθανώς από τον 4ο αιώνα μετά Χριστόν. Το ενδεχόμενο κάποιας απάτης έχει αποκλεισθεί από τους ερευνητές. Παρόλο που τα νομίσματα έχουν διαβρωθεί σε μεγάλο βαθμό, η ανάλυσή τους με ακτίνες Χ δείχνει ότι φέρουν σκαλισμένο το πρόσωπο του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Παλιότερα στο ίδιο κάστρο είχαν βρεθεί και νομίσματα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, από τον 17ο αιώνα. Το κάστρο, που καταγράφεται στον κατάλογο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, είναι γνωστό ότι αποτελούσε κέντρο εμπορικών συνεταιρισμών με την Κίνα και άλλες ασιατικές χώρες, αλλά μέχρι τώρα δεν υπήρχαν στοιχεία που να το φέρουν σε σχέση με την Ευρώπη. Ενδιαφέρουσα ανακάλυψη, που μας κάνει να αναρωτηθούμε πόσα ακόμη δεν γνωρίζουμε για τους προηγούμενους πολιτισμούς του κόσμου αυτού.

Ισότης

[Σκίτσο του Ηλ. Μακρή, Καθημερινή 21/9/2016]

Δήλωσα εδώ και μέρες ότι δεν έχω καμία σχέση και κανένα συμφέρον (ή ενδιαφέρον) στα κανάλια της τηλεόρασης και τους ιδιοκτήτες τους. Ωστόσο, η συνεχιζόμενη διαπλοκολογία περί τις άδειες και ο κομματικός συναγωνισμός πλειοδοσίας σε ‘ηθικά πλεονεκτήματα’ προκαλούν σε σκέψεις. Ως μη ειδικός λοιπόν παραλληλίζω τα ιδιωτικά κανάλια με τα αυθαίρετα κτίσματα που ως γνωστόν ευδοκιμούν στον τόπο μας (αν ήταν εξαγώγιμα, θα είχαμε λύσει το πρόβλημα του χρέους). Πώς τα αντιμετώπισε το κράτος; Όρισε ένα τίμημα νομιμοποίησης, το οποίο καταβάλλει ο ενδιαφερόμενος για να βγει επιτέλους από την παρανομία. Κατά ανάλογο τρόπο, θα μπορούσε η κυβέρνηση, πολύ απλά και αποφεύγοντας τη σκηνοθεσία τύπου Χίτσκοκ, να ορίσει το κόστος απόκτησης τηλεοπτικής άδειας εθνικής εμβέλειας, Όσοι από τους υπάρχοντες καναλάρχες επιθυμούσαν, θα κατέβαλαν το κόστος και θα γίνονταν νόμιμοι. Όσοι θα ήθελαν να μπουν στο χορό εξ αρχής, θα έπρεπε να πληρούν τις προϋποθέσεις που θα θέσπιζε το κράτος και που θα ίσχυαν για όλους. Με την τρέχουσα επιλογή της Επικρατείας κερδίσαμε θεάματα και ακροάματα διαρκείας (για άρτον δεν γίνεται λόγος) και πετύχαμε το παγκοσμίως πρωτότυπο αποτέλεσμα η ίδια ακριβώς άδεια να κοστίζει από σαράντα έως εβδομήντα εκατομμύρια, ανάλογα με το αν είσαι πρώτος ή τέταρτος πλειοδότης--συγγνώμη, υπερθεματιστής ήθελα να πω. Βλέπετε, στην ‘πρωτοδεύτερη φορά’ υπεράνω όλων είναι η ισότης.

Επέτειος

Ρίχνοντας μια ματιά στο παρελθόν διαπιστώνω ότι σήμερα το ιστολόγιο κλείνει εννιά χρόνια ζωής. Πότε πέρασαν; Μια χρονική περίοδος σύντομη μεν με τα ανθρώπινα μέτρα, αλλά τόσο γεμάτη σε κάθε είδους αλλαγές, κοινωνικές ανατροπές, πολιτικές σεισμικές δονήσεις και κατολισθήσεις σε δημόσιο, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. Ο κόσμος είναι σχεδόν αγνώριστος, και όλοι μάθαμε να ζούμε διαφορετικά. Όλοι; Ακούω π.χ. να εξαγγέλλονται διαμαρτυρίες και κινητοποιήσεις των συνταξιούχων με την απαίτηση να γυρίσουν όλα εκεί που ήταν πριν. Όσο δίκαιο κι αν έχουν κι αυτοί και τόσες άλλες κοινωνικές τάξεις, είναι ρεαλιστικό το αίτημα; Δυστυχώς και στην υπεύθυνη (και με τις δυο σημασίες του όρου) πολιτική ηγεσία όλων των αποχρώσεων δεν βλέπουμε αλλαγή συμπεριφοράς προς το καλύτερο, το πιο ώριμο, προς μια ουσιαστική σύμπλευση προς το μέλλον. Ο καυγάς για το πάπλωμα, όπως πάντα. Και του χρόνου!

Βιολογική γνώση

Τα φώτα της μεγάλης αίθουσας είναι χαμηλωμένα και η δέσμη του προβολέα αποκαλύπτει στο επιστημονικό ακροατήριο ένα σύνθετο σχεδιάγραμμα κυτταρικής μεμβράνης. Ποικίλα σύμβολα φυτρώνουν στις δυο πλευρές της, κάποια τη διαπερνούν σε διάφορη έκταση, συνδέονται μεταξύ τους με βέλη που δείχνουν κατευθύνσεις χημικών αντιδράσεων και μετακινήσεις ηλεκτρολυτών και μακρομορίων. Πολυάριθμα ακρωνύμια, κάποια γνωστά, πολλά άλλα εντελώς άγνωστα, παριστάνουν τις διάφορες ουσίες που ‘παίζουν’ στο παιχνίδι της αδιάκοπης συστολής και χάλασης, της διέγερσης και της αναστολής, της διαίρεσης και της απόπτωσης που αποτελεί αυτό που ονομάζουμε στη βιολογία ζωή. Το έχουμε δει πολλές φορές το διάγραμμα αυτό. Κάθε φορά τα ακρωνύμια και τα βέλη πληθαίνουν. Κι εδώ αρχίζει ο προβληματισμός.

     Όσο πιο πολύ προχωρούμε σε επιστημονική γνώση, τόσο βαθύτερα και πιο πολύπλοκα και σκοτεινά γίνονται τα πράγματα. Βλέπουμε περισσότερα, αλλά μπερδευόμαστε περισσότερο. Αναδιατάσσουμε μόρια, υποδοχείς, διαβιβαστές, ανταποκρίσεις, διεγέρτες και αναστολείς, αλλά το παζλ δεν γίνεται πιο εύκολο – το αντίθετο μάλιστα. Το μοντέλο που φτιάχνουμε σήμερα έχει ημερομηνία λήξης, την εμφάνιση του επόμενου. Συχνά το καταρρίπτει ένας πολύ ‘απλός’ αστάθμητος παράγοντας. Όσο μαθαίνουμε, τόσο δεν ξέρουμε. Παράδοξο; Κι όμως μ’ αυτή την παράδοξη ‘λογική’ της Λερναίας Ύδρας πορεύεται η ανθρώπινη επιστήμη. Χρησιμοποιεί μηχανιστικά πρότυπα και στατιστικά δεδομένα για να ερμηνεύσει με πιθανότητες πολυσύνθετα βιολογικά φαινόμενα. Τελικά, ένα συν ένα στη βιολογία δεν κάνει πάντα δύο: το ακριβές αποτέλεσμα ποικίλλει διότι εξαρτάται από πάμπολλα άλλα ‘ένα συν ένα’. Όπως έγραφε κάποιος, η Φύση δεν αγαπά το απλό, προτιμά το πολύπλοκο.

Μετάλλια

Για να μην προλάβει να διαμαρτυρηθεί κανείς ότι παρουσιάσαμε εδώ τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Ρίο και τις εθνικές επιτυχίες μας και αγνοήσαμε τους Παραολυμπιακούς ως πτωχούς συγγενείς, ας κάνουμε μια συλλογική παρουσίαση. Στην παγκόσμια αυτή διοργάνωση η Ελλάδα έλαβε αθροιστικά 5 χρυσά, 4 ασημένια και 4 χάλκινα μετάλλια, σύνολο 13, κατακτώντας την 24η θέση ανάμεσα σε 160 χώρες που έλαβαν μέρος (και ανάμεσα στις 83 που πήραν μετάλλια). Καθόλου μικρή συγκομιδή για την πατρίδα μας. Εύγε στους αθλητές με τις διαφορετικές ικανότητες, που απέδειξαν ότι η κάθε είδους αναπηρία δεν είναι εμπόδιο για το όνειρο, την προσπάθεια, ακόμη και την αριστεία!

Ηθικά διδάγματα

Δεν περνάει μέρα που να μη δημοσιοποιείται κάποιο σκάνδαλο, μικρό ή μεγάλο, στο οποίο εμπλέκονται ποικιλοτρόπως και σε διάφορο βαθμό τραπεζίτες, πολιτικοί, δικαστικοί, εισαγγελείς, οικονομικοί παράγοντες ή συγγενείς όλων των ανωτέρω, πρόσωπα γενικώς υπεράνω υποψίας, ‘έντιμοι άνθρωποι’ όπως μονολογεί πικροειρωνικά ο Μάρκος Αντώνιος στον ‘Ιούλιο Καίσαρα’ του Σαίξπηρ. Με τα λόγια του ψαλμωδού Δαβίδ, ‘πάντες ἐξέκλιναν, ἅμα ἠχρειώθησαν· οὐκ ἔστι ποιῶν χρηστότητα, οὐκ ἔστιν ἕως ἑνός’. Δεν μας ξαφνιάζει τίποτε πλέον: ένα είδος μιθριδατισμού μας έχει καταλάβει, και τα νοσηρά φαινόμενα περνούν σχεδόν ως καθημερινά γεγονότα. Και καταλήγουμε (όσο κι αν δεν αρέσει αυτό σε πολλούς) στο απαισιόδοξο συμπέρασμα ότι «Όλοι ίδιοι είναι!», που, όπως γράφαμε και πριν από χρόνια, οδηγεί τελικά σε γενική ατιμωρησία.
     Και λοιπόν; Δεν πρέπει να κάνουμε τίποτε για να αλλάξει το κλίμα; Προχθές διάβασα ένα γνωμικό του Francis Bacon που λέει ότι ‘Η καλή φήμη είναι σαν τη φωτιά: όταν την έχεις ανάψει, μπορείς εύκολα να τη διατηρήσεις, ενώ αν τη σβήσεις, δεν θα την ανάψεις πάλι εύκολα’. Η εμπιστοσύνη που χάθηκε θα πρέπει να κερδηθεί πάλι με πολύ κόπο. Με έργα και χωρίς πολλά λόγια, θα πρόσθετα. Το τελευταίο που περιμένουμε από τους πολιτικούς κάθε απόχρωσης είναι ένα ρητορικό μάθημα ηθικής συμπεριφοράς, που συνήθως δεν συμφωνεί με τις πράξεις τους. Γυρίζοντας στον Απόστολο Παύλο, διαβάζουμε ότι ‘τὰ καλὰ ἔργα πρόδηλά ἐστι, καὶ τὰ ἄλλως ἔχοντα κρυβῆναι οὐ δύνανται’. Τα έργα φαίνονται, και μπορούμε από εκεί να κρίνουμε και να βγάλουμε συμπεράσματα.

Εκατομμύρια

Από τη μέρα που ανακοινώθηκαν οι υπερθεματιστές (νέα λέξη, κ. Μπαμπινιώτη!) του διαγωνισμού των τηλεοπτικών αδειών η κυβέρνηση βρήκε λεφτά: κάπου 250 εκατομμύρια, όχι αστεία πράγματα! Μ’ αυτά μάλιστα έχει ήδη κάνει σημεία και τέρατα, κοινωνική πολιτική, μπάλωσε όλες τις τρύπες, ξανάδωσε το ΕΚΑΣ και δεν ξέρω τι άλλο. Το ακούμε και το ξανακούμε με κάθε ευκαιρία, από τα πλέον επίσημα χείλη, που ως γνωστόν μπορεί ενίοτε να  αυταπατώνται, αλλά δεν ψεύδονται ποτέ. Μόνο που δεν τα βλέπουμε τα όβολα. Εικονικά είναι, virtual στη σύγχρονη διάλεκτο, άυλα και ασώματα. Η κυβέρνηση ΘΑ τα πάρει σε τρία τέρμινα, άρα... πότε θα τα δώσει; Η παροιμιώδης υπόσχεση «του χρόνου τον Αύγουστο» ακούγεται εξωπραγματικά αισιόδοξη, όταν μάλιστα μαθαίνουμε από μέρα σε μέρα ότι τουλάχιστον ένας από τους υπερθεματιστές χρωστάει φόρους και αδήλωτα εισοδήματα και ζει από το χορταράκι των βοσκοτόπων του. Προσωπικά δεν έχω τίποτε με κανέναν από τους τέσσερεις (να μη ξαναγράφω τον ίδιο νεολογισμό), αλλά όπου ακούω για πολλά κεράσια (ή λεφτά) ψάχνω να βρω το πιο μικρό καλάθι που υπάρχει.

Συνειρμός από ένα άδειο μπουκάλι

Το κέλυφος: Ρίχνω μια ματιά σ’ ένα ανοιχτό μπαούλο, σε εξοχικό σπίτι. Καμιά δεκαριά άδεια μπουκάλια κρασιού στέκονται εκεί, με ποικίλα στρώματα σκόνης πάνω τους. Περιμένουν τη νοικοκυρά του σπιτιού που τα μεταμορφώνει σε όμορφα έργα τέχνης στις ελεύθερες ώρες της. Μάλλον βαριεστημένα και χωρίς ιδιαίτερη περιέργεια, τα πιάνω ένα-ένα και διαβάζω τις ετικέτες. Ονόματα γνωστά και άγνωστα, άλλα απλώς τοπωνυμικά/προέλευσης και άλλα ευρηματικά, ευφάνταστα, εμπορικά: Γουμένισσα, Μοσχοφίλερο, Άκρες, Αμάραντος Γαία, Αϊδαρίνη, Μαλαγουζία, Ηρακλής... Τι είναι αυτό; Μια σαμπάνια Taittinger, από τη Reims της Γαλλίας! Απομένω να κοιτάζω το πρασινόμαυρο μπουκάλι, λίγο πιο φαρδύ και σχεδόν διπλάσιο σε βάρος από τα υπόλοιπα. Το όνομα δεν μου είναι ξένο: είναι από τους γνωστούς γαλλικούς οίκους παραγωγής καμπανίτου οίνου, σε κάποιο μυθιστόρημα του Ian Fleming πρέπει να το συνάντησα. Τι δουλειά έχει σ’ ένα ελληνικό εξοχικό; Είναι κάπως σαν να συναντάς αναπάντεχα έναν λευκό επισκέπτη μέσα σε μια παρέα ‘ιθαγενών’, έναν Έλληνα στην καρδιά της Αφρικής. Ποια ιστορία κρύβεται πίσω του; Ποιος το έφερε; Ενθύμιο από ταξίδι; Ρομαντικό δώρο για κάποια επέτειο; Κάποιος φίλος από το εξωτερικό; Δεν νομίζω ότι θα το μάθουμε ποτέ.

Το περιεχόμενο:  Στριφογυρίζω το μπουκάλι στα χέρια μου. Η πίσω ετικέτα έχει χαθεί, δεν μπορώ να διαβάσω το έτος της σοδειάς. Όχι ότι με απασχολεί ιδιαίτερα. Είχα ανέκαθεν και συνεχίζω να έχω την πεποίθηση ότι γύρω από το κρασί, όπως και από τόσα άλλα πράγματα στον κόσμο, έχει δημιουργηθεί μια ολόκληρη επιστήμη, που από ένα σημείο και πέρα γίνεται υπερβολή, μυθολογία, φετίχ, θρησκεία, μέσο προβολής και αύξησης των πωλήσεων. Η εσοδεία, το χρώμα, το άρωμα, η επίγευση, το αν πίνεται σκέτο, με κρέας ή ψάρι, πριν ή μετά το φαγητό, αν θυμίζει φρούτο ή ξύδι, αν το ποτήρι πρέπει να είναι στενό, φαρδύ, με ανοιχτό ή κλειστό στόμιο, είναι μέρος της μυθολογίας αυτής. Ασπάζομαι τη γνώμη του Ψαλμωδού ότι ‘οἶνος εὐφραίνει καρδίαν ἀνθρώπου’ και ακολουθώ τη συμβουλή του μακαρίτη Θανάση Βέγγου προς τους αλλοδαπούς γευσιγνώστες (στην ταινία ‘Ποιος Θανάσης;’): «Καλοί μου άνθρωποι, το κρασί είναι για να το πίνουμε και όχι για να κάνουμε γαργάρες!». Έχω πιεί πεντανόστιμα χύμα κρασιά που δεν ήξερα από πού κρατάει η σκούφια τους. Στιγμιαία η απόλαυση, ας μην την ανάγουμε σε αυτοσκοπό.

Η πόλη:  Επιστρέφω στο απροσδόκητο μπουκάλι της σαμπάνιας. Δεν ήξερα ότι ο οίκος Taittinger έχει έδρα τη Ρεμς. Κατά συγκυρίαν, έμεινα στην πόλη αυτή τον Ιούλιο του 1994. Είχαμε ξεκινήσει για την παλιννόστηση από την Αγγλία, κι έχοντας περάσει τη Μάγχη φτάσαμε εκεί το πρώτο βράδυ, ένα σούρουπο Σαββάτου. Ευτυχώς βρήκαμε ξενοδοχείο (το Univers) στο κέντρο της πόλης, με διπλανό δημόσιο και ασφαλή υπόγειο χώρο στάθμευσης για το κατάφορτο Γκολφ. Έχοντας εξασφαλίσει το κατάλυμά μας, βγήκαμε για φαγητό στη ζεστή καλοκαιρινή ατμόσφαιρα. Γύρω στις 11 είδαμε όλο τον κόσμο να εγκαταλείπει τα μαγαζιά και να συγκλίνει προς τον περίφημο μπαρόκ καθεδρικό ναό της Νοτρ Νταμ (εκεί, όπως έμαθα πολύ αργότερα, στέφονταν επί χίλια χρόνια οι Γάλλοι βασιλείς). Μάθαμε ότι είχε προβολή τύπου ‘Ήχος και Φως’ πάνω στους τοίχους του καθεδρικού, την οποία και παρακολουθήσαμε μαζί με όλο εκείνο το πλήθος. Ωραία και ενδιαφέρουσα ιστορία της πόλης και της περιοχής. Την επομένη (Κυριακή πρωί) αναζητήσαμε και βρήκαμε μια ρωσική εκκλησία στο κοντινό Mourmelon, που όμως ήταν κλειστή. Έτσι συνεχίσαμε μέσα στην πεδιάδα της Καμπανίας (Champagne) που έδωσε το όνομά της στο κλασικό αυτό ποτό. Η επόμενη στάση ήταν το υπόγειο μουσείο του Βερντέν (la citadelle souterraine), αφιερωμένο στην ομώνυμη μάχη του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου. Η πεδιάδα έχει δεχθεί ποταμούς αιμάτων, αφού η μάχη εκείνη είχε κάπου εξακόσιες χιλιάδες θύματα. Κυριολεκτικά ποτισμένο με αίμα το κρασί της. Ίσως γι’ αυτό είναι και τόσο ακριβό.  

Γράμματα

Κάποτε η επιστολογραφία ήταν σημαντικό κομμάτι της καθημερινής ζωής. Μια και η αμεσότητα της ηλεκτρονικής επικοινωνίας ήταν άγνωστο είδος, ο κόσμος έγραφε γράμματα με κάθε είδους αφορμή. Οι λίγο παλαιότεροι θυμόμαστε ότι υπήρχαν και έντυποι οδηγοί αλληλογραφίας που περιείχαν υποδείγματα γραφής για κάθε είδους χρήση, από τις πολύ κοινές μέχρι τις πιο επίσημες, με κάθε λεπτομέρεια: πώς προσφωνούμε μικρά, μεσαία και μεγάλα πρόσωπα κάθε κοινωνικής θέσης και βαθμίδας, πώς αρχίζουμε και κλείνουμε τις επιστολές, τι λέμε και τι δεν λέμε στον καθένα, πού βάζουμε την ημερομηνία και τα στοιχεία του αποστολέα και άλλα. Τα γράμματα αποτελούν σημαντική πρωτογενή πηγή πληροφοριών για τη ζωή και την ιστορία άλλων εποχών, και σχεδόν πάντα διαβάζονται με περιέργεια και ενδιαφέρον. Η σημασία τους φαίνεται και από το ότι υπάρχουν ολόκληρα μυθιστορήματα που είναι γραμμένα με τη μορφή αλληλογραφίας. 
     Πήρα αφορμή για τα παραπάνω από χθεσινή αναδίφηση σε μια παλιά στοίβα γραμμάτων στο πατρικό σπίτι, που με μετέφερε κάπου πενήντα χρόνια πίσω. Την εποχή εκείνη γράφαμε και ενδοοικογενειακά γράμματα όταν βρισκόμασταν σε διακοπές στη Ραψάνη μακριά από τους γονείς. Μερικά από αυτά φέρουν την υπογραφή μου: είχα ξεχάσει ότι τα έγραψα, και αγνοούσα την συνεχιζόμενη ύπαρξή τους. Διαβάζοντάς τα ξαναθυμήθηκα μεταξύ άλλων το ζωηρό ενδιαφέρον μου στην ηλικία των εννιά ετών για ένα μικρό πουλάρι (κάποιων μηνών πρέπει να ήταν, σαν το παρακάτω) που περνούσε με τη μητέρα του έξω από το σπίτι όπου παραθερίζαμε και επέμενα να το πάρουμε για δικό μας. Όλο το καλοκαίρι ονειρευόμουν να το έχω μαζί μου στη Θεσσαλονίκη. Στο γράμμα που βρήκα όμως από την εποχή εκείνη (αρχές Σεπτεμβρίου, λίγο πριν ξαναγυρίσουμε στην πόλη για το σχολείο) απαντώ στον πατέρα μου με πιο... ώριμο και συμβιβαστικό πνεύμα: "Για το αλογάκι κι εγώ αυτό σκέπτομαι [δηλ. να το αφήσω στο χωριό] γιατί αυτό ακόμη τρώει γάλα. Να σου πω όμως και τον λόγο για τον οποίον ήθελα να το πάρω τώρα: το ήθελα τώρα για να το μάθω να με αγαπάει... Το άλογο θα μένη εδώ τον χειμώνα και θα το παίρνω εγώ το καλοκαίρι".
     Το επόμενο καλοκαίρι μείναμε σε διαφορετικό σπίτι, σε άλλη γειτονιά, και δεν ξαναείδα το αλογάκι. Κάπου εκεί τελείωσε και το ενδιαφέρον μου για την ιππασία. Με τράβηξαν τα γράμματα.

Σχολικά

Κάπου στο ραδιόφωνο πήρε το αυτί μου χθες ότι παρατηρείται σημαντικά αυξημένη κίνηση στους δρόμους διότι άνοιξαν τα σχολεία. Κοινή η διαπίστωση, φαινόμενο γνωστό και από άλλες χρονιές, με ημερήσια διακύμανση που ακολουθεί τις ώρες έναρξης και λήξης δημοτικών, γυμνασίων και λυκείων. Χωρίς όμως να περιορίζεται σ’ αυτές, μια και υπάρχουν φροντιστήρια, μουσική, ξένες γλώσσες, γυμναστήρια και όλα τα συναφή της ‘παραπαιδείας’ που προσθέτουν ανάγκες μετακίνησης παιδιών και γονέων.
     Δεν ήταν βέβαια πάντοτε έτσι, και οι κύριοι λόγοι είναι συγκεκριμένοι. Κάποτε τα σχολεία ήταν εν πολλοίς σε απόσταση βάδισης, πέντε-δέκα λεπτά με τα πόδια. Όσο με αφορά, η γονική παρουσία είχε καταργηθεί από τη δευτέρα δημοτικού: εγώ ήμουν ο συνοδός των μικροτέρων της οικογενείας. Ακόμη, η τροχαία κίνηση στους δρόμους ήταν πολύ λιγότερη, χωρίς βέβαια να λείπουν τα ατυχήματα: θυμούμαι ακόμη το φορτηγό που ‘εισέβαλε’ σε γωνιακό υαλοπωλείο στην πλατεία Αντιγονιδών, ευτυχώς χωρίς θύματα. Τώρα πολλές οικογένειες μένουν μακριά από τα σχολεία, είτε λόγω... αποκέντρωσης είτε λόγω επιλογής σχολείου. Έτσι τα ποικίλα εκπαιδευτικά δρομολόγια γίνονται σχεδόν υποχρεωτικά ιδίοις τροχοίς. ‘Καβάλα πάνε στο σχολειό...’ όπως και στην εκκλησιά, κι αυτή μακριά μας πέφτει για περπάτημα, τα πόδια μας έχουν ξεμάθει. Χώρια που οι μετακινήσεις αυτές γίνονται μέρος ενός ημερησίου προγράμματος που προβλέπει και άλλες στάσεις σε σούπερ μάρκετ, κομμωτήρια, περίπτερο, γυμναστήριο της μαμάς και βάλε. Προεκτείνοντας τη σκέψη, όλα αυτά τα δρομολόγια δεν καίνε χοληστερίνη αλλά ορυκτά καύσιμα, με ανάλογη αρνητική επίδραση στην ατμόσφαιρα, το όλο περιβάλλον, τη θερμοκρασία του πλανήτη και τελικά τη μελλοντική μας επιβίωση.
     Ας μην κλείσω με ζοφερές σκέψεις. Σήμερα το πρωί ένας εκφωνητής της ΕΡΤ λέει σε συνάδελφό του: «Χτες το απόγευμα άκουσα κάτι καμπάνες να χτυπούν κάπως πανηγυρικά. Κανένας γάμος θα γινόταν. Καλά, Τρίτη και δεκατρείς παντρεύονται;» Προφανώς τη λέξη Εσπερινός δεν την είχε ακούσει ποτέ του, για να μη πούμε για τη σημερινή εορτή του Τιμίου Σταυρού... Τώρα με το νέο σχολικό πρόγραμμα έχουμε να δούμε και άλλα τέτοια ‘ωραία’.   

Στενή συνεργασία

Το άκουσα σήμερα στο ραδιόφωνο: οι ‘θεσμοί’ και η κυβέρνηση θα βρίσκονται σε στενή συνεργασία όσον αφορά τα 48 (αν έπιασα σωστά τον αριθμό) προαπαιτούμενα (ανάμεσά τους και αρκετά ακανθώδη) που θα πρέπει να ρυθμισθούν μέχρι τέλος του μηνός για να πάρουμε το πράσινο φως για την υποδόση κάποιων ψωροδισεκατομμυρίων που χρειάζονται για να μπαλώσουμε τα παντελόνια μας (τό ’λεγα εγώ, ότι αυτή η μόδα να ανοίγουμε τρύπες στα γόνατα και όπου αλλού βρούμε δεν θα μας έβγαινε σε καλό...). Ωστόσο, μένω στη ‘στενή συνεργασία’, μια έκφραση που σηκώνει αρκετά διασταλτική ερμηνεία. Έτσι, υπό μίαν έννοια πολύ στενή είναι και η ‘συνεργασία’ του βασανιστή με τον βασανιζόμενο, του βιαστή με το θύμα του. Η συνεργασία δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση: κάποιος υπαγορεύει τους όρους και κάποιος εκτελεί τα παραγγέλματα, με το καλό ή με το ζόρι. Για να δούμε λοιπόν, στη δική μας περίπτωση ποιος θα παίζει τον ζουρνά και ποιος θα χορεύει.

11 Σεπτεμβρίου 2001

Δεκαπέντε χρόνια κλείνουν σήμερα από τη μέρα εκείνη, που έμεινε στη σύγχρονη ιστορία με την Αμερικανική συντομογραφία 9/11. Όλοι θυμόμαστε τις τραγικές εικόνες των αεροπλάνων να συγκρούονται με τους ουρανοξύστες, τις εκρήξεις, τις πυρκαγιές, τις καταρρεύσεις, τα ερείπια και τα τεράστια σύννεφα σκόνης που είδαμε στις οθόνες μας. Οι ταινίες καταστροφής (προσφιλές θέμα του κινηματογράφου εδώ και πολλές δεκαετίες) μόνο αμυδρές εκλάμψεις της πραγματικότητας αυτής μας είχαν δώσει ως τότε. Ακούσαμε πολλά, σε σημείο που να μη ξέρουμε τι να πιστέψουμε, από τον τελικό αριθμό των θυμάτων μέχρι τα πιθανά σενάρια για το πώς φτάσαμε ως εκεί. Οι πληγές που άνοιξαν σε τοπικό επίπεδο σιγά-σιγά επουλώνονται, αλλά είναι δύσκολο να κλείσουν τελείως.
     Και από τότε ο κόσμος ολόκληρος άλλαξε. Ξαφνικά το αίσθημα υπεροχής και ασφάλειας που δημιουργούσε η φυσική απόσταση από τα πεδία των συγκρούσεων ανά τον κόσμο (στα οποία άμεσα ή έμμεσα εμπλεκόταν η μεγάλη υπερδύναμη) κατέρρευσε μαζί με τους δίδυμους πύργους. Ο νους μας πήγε στην υπόμνηση του Αποστόλου Παύλου προς τους Θεσσαλονικείς: «ὅταν λέγωσιν εἰρήνη καὶ ἀσφάλεια, τότε αἰφνίδιος αὐτοῖς ἐφίσταται ὄλεθρος, ὥσπερ ἡ ὠδὶν τῇ ἐν γαστρὶ ἐχούσῃ, καὶ οὐ μὴ ἐκφύγωσιν» (Α΄ Θεσ. 5:3). Και περάσαμε σε μιαν άλλη εποχή, όπου εν ονόματι της ζητούμενης αυξημένης ασφάλειας βλέπουμε να παραβιάζεται το ιδιωτικό απόρρητο και όλες οι άλλες δεδομένες ελευθερίες που απολαμβάναμε. Η παγκοσμιοποίηση έγινε συνάμα και παγκόσμια ανασφάλεια, με ποικίλες συνέπειες, ορατές και αφανείς. Αν π.χ. ως Δυτικός κόσμος αντιμετωπίζουμε σήμερα το τεράστιο προσφυγικό πρόβλημα, ας αναζητήσουμε τις ρίζες του και στην ημερομηνία αυτή, με όσα ακολούθησαν στη μεγάλη σκακιέρα του κόσμου, όπου οι κύριοι παίκτες δεν φαίνεται να διδάχθηκαν ακόμη πολλά πράγματα από τις μέχρι τώρα κινήσεις τους. 

     Μήπως τελικά η απάντηση κρύβεται στα λόγια του χθεσινού τραγουδιού;

Έκθεση

Δεν πρόκειται για το γνωστό σχολικό μάθημα με το οποίο δοκιμάσαμε για πρώτη φορά τις ικανότητές μας στον γραπτό λόγο. Την εποχή αυτή κάθε χρόνο ξαναγυρίζουμε στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης. Σήμερα δεν μας απασχολεί τόσο ως θέαμα και διασκέδαση, αλλά ως χώρος προς αποφυγήν (λόγω κυκλοφοριακού συνωστισμού και αρένας πολιτικών και συνδικαλιστικών αντιπαραθέσεων) και βήμα παρουσίασης υποσχέσεων και προγραμμάτων και εξαγγελιών που θα τροφοδοτήσουν τα δελτία ειδήσεων και θα αποτελέσουν μέτρο κρίσεως των ομιλούντων στο εγγύς μέλλον.
     Δεν ήταν πάντοτε έτσι. Ίσως είναι δείγμα της παρόδου της ηλικίας να θέλει κανείς να ξαναγυρίζει στα παιδικά του χρόνια και να αναπολεί τις επισκέψεις στη ΔΕΘ υπό την απλόχερη ‘αιγίδα’ του θείου Γρηγόρη. Τι μας τραβούσε τότε εκεί; Πυροτεχνήματα, ακροβατικά, κόσμος, φασαρία, σάντουιτς με λουκάνικα, και σακκούλες γεμάτες από πολύχρωμα έντυπα κάθε είδους. Γιατί τα μαζεύαμε άραγε; Τότε το πολύχρωμο χαρτί δεν ήταν καθημερινή εμπειρία, και μας έκανε, φαίνεται, εντύπωση, χωρίς να μας απασχολεί ιδιαίτερα τι παρουσίαζε. Λίγο αργότερα το ενδιαφέρον μας μεταφερόταν στον υπόγειο χώρο του Παλαί ντε Σπορ, όπου υπήρχε έκθεση αυτοκινήτου, το λεγόμενο Salon d’ Auto (τότε η γαλλική ήταν στη μόδα).
     Σιγά-σιγά η Έκθεση άλλαξε, και μαζί αλλάξαμε κι εμείς. Η πρώτη γέννησε τις επιμέρους κλαδικές εκθέσεις που είναι διάσπαρτες όλο το χρόνο, κι έχασε έτσι τον μεγάλο και συλλογικό χαρακτήρα της. Τα δικά μας ενδιαφέροντα έγιναν πιο ειδικά, και όλες οι έκτακτες εμπειρίες που έγραψα παραπάνω έγιναν καθημερινά γεγονότα. Τηλεόραση και διαδίκτυο μας έχουν δείξει τα πάντα, και το πολύχρωμο χαρτί μας βομβαρδίζει παντού, από τα γραμματοκιβώτια των σπιτιών μέχρι τα φανάρια των δρόμων. Τα μάθαμε όλα, τα συνηθίσαμε όλα, έπαψαν να μας ξαφνιάζουν, χάσαμε και την αθώα περιέργεια της παιδικής ηλικίας. Περάσαμε στην πλησμονή, τον κυνισμό, τη διαμαρτυρία, την αντίδραση, τη διεκδίκηση, λες και μας χρωστούν και θα μας χρωστούν για μια ζωή.
     Μια από τις μνήμες της εποχής εκείνης είναι και το παλιό, καλό φεστιβάλ τραγουδιού, συνώνυμο σχεδόν με τον παρουσιαστή του, τον μακαρίτη Άλκη Στέα. Τραγούδια όπως ‘Το παλιό κανόνι’, ‘Αν ήμουν πλούσιος’, ‘Μπαρμπα-Λιάς’, ‘Ποιος να ξέρει στο βλέμμα του πίσω τι κρύβει ο Θεός για μας’ είναι από εκείνα που κατά καιρούς βραβεύτηκαν, με ποιοτική μουσική και όχι σπάνια στίχους με ουσία και περιεχόμενο. Απ’ όλα αυτά ας θυμηθούμε εδώ το διαχρονικά επίκαιρο τραγούδι του Δώρου Γεωργιάδη, που χάρισε το βραβείο στην Άννα Βίσση, το 1977:

‘Πότε θ’ ανοίξουμε μια πόρτα στην καρδιά μας,

Να νιώσουμε όλα τα άδικα δικά μας;

Ας κάνουμε απόψε μιαν αρχή.

Ποιος ξέρει αύριο η μέρα τι θα φέρει,

Κι αν η καρδιά να συγχωράει δεν ξέρει,

Κι αν θα γενούν πατρίδα μας όλης της γης τα μέρη,

Ας κάνουμε απόψε μιαν αρχή’.