Αυτεπίγνωση

 

Βρήκα προ καιρού τυχαία τον ακόλουθο αφορισμό του φημισμένου Γάλλου ιατρού René Leriche: «Κάθε χειρουργός φέρει μέσα του ένα μικρό κοιμητήριο, όπου κάθε τόσο πάει και προσεύχεται». Ένας σύγχρονος νευροχειρουργός, ο Henry Marsh, το έχει βάλει ως επίγραμμα σ’ ένα πρόσφατο βιβλίο του με τίτλο ‘Do No Harm’ (= ου βλάψεις), που αναφέρεται στα προσωπικά λάθη και τις αποτυχίες του στην άσκηση της δύσκολης ειδικότητάς του. Τον θυμήθηκα σήμερα, τελευταίο Ψυχοσάββατο της φετινής χρονιάς.

     Θα έλεγα ότι όχι μόνο οι χειρουργοί, αλλά και κάθε κλινικός γιατρός έχει το προσωπικό του ‘κοιμητήριο’, ή καλύτερα το Δίπτυχο με τα ονόματα των ανθρώπων που άφησαν αυτόν τον κόσμο παρά τις προσπάθειές του ή καμιά φορά εξαιτίας των προσπαθειών του. Δυστυχώς, παρά τις μεγάλες επιστημονικές και τεχνικές προόδους της, η σύγχρονη ιατρική δεν μπόρεσε (και ούτε, πιστεύω, θα μπορέσει ποτέ) να εξαλείψει το ανθρώπινο λάθος, τον αστάθμητο παράγοντα, την ιδιοσυγκρασιακή και απρόβλεπτη αντίδραση, την ανεπανόρθωτη βλάβη που μπορεί να προκύψει εκεί που επιδιώκει κανείς μόνο την ωφέλεια. Η επίγνωση αυτή ας μας κάνει ταπεινούς: να κρατούμε χαμηλά το κεφάλι, να θυμόμαστε το προσωπικό μας κοιμητήριο, και να ελπίζουμε ότι όλοι αυτοί οι ασθενείς θα έχουν κάτι καλό να πουν για μας στην τελική Κρίση.

Καλά παιδιά

Η είδηση της ημέρας ήταν βέβαια η σύλληψη από την Ελβετική αστυνομία, μετά από αίτημα του FBI, πολλών κορυφαίων παραγόντων της Διεθνούς Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας (FIFA) για οικονομικά αδικήματα όπως παθητική δωροδοκία (κοινώς «τα πιάνανε») και ξέπλυμα χρήματος («και τα κρύβανε»). Φημολογείται ότι πίσω από κάθε ‘ανάθεση’ διοργάνωσης παγκοσμίου κυπέλλου κρύβονται και οι ανάλογες μίζες, ενώ μάθαμε εξ αφορμής της υπόθεσης ότι η οικονομική ‘επιφάνεια’ της Ομοσπονδίας είναι κάπου 2 δισεκατομμύρια δολάρια. Κι αρχίζουμε να αναρωτιόμαστε αν υπάρχει τελικά οποιαδήποτε δημόσια πράξη στον κόσμο (ακόμη και στις καλύτερες οικογένειες) που να μην ‘κινείται’ με το σχετικό καύσιμο (ρευστό και μαύρο). Χωρίς αυτό να αθωώνει ημετέρους που εμπλέκονται σε εξοπλιστικά και άλλα προγράμματα επί χρήμασιν, μήπως τελικά όλοι αυτοί αποδειχθούν ‘ψιλικατζήδες’ μπροστά στους σατράπες του ποδοσφαίρου, που δεν διστάζουν να κινούν επιτιμητικά το δάχτυλο όταν κάποια χώρα νομοθετεί με τρόπο που να αντιβαίνει στα συμφέροντά τους; Και μήπως θα πρέπει από το ίδιο μικροσκόπιο να περάσουν κάποια στιγμή και τόσοι άλλοι παγκόσμιοι φορείς που διαχειρίζονται γεγονότα μεγάλης εμβέλειας και υψηλού προϋπολογισμού; Για να μη νιώθουμε περιδεείς όταν ακούμε για τίποτε Διεθνείς Ολυμπιακές Επιτροπές και τα τοιαύτα.
     Θα περιμένουμε στο ακουστικό μας.

Ρίζες κακών

Παρακολουθώ την εξέλιξη της διαπραγμάτευσης για την ελληνική οικονομία και προσπαθώ να καταλάβω τι ακριβώς συμβαίνει και ποια είναι τελικά τα κίνητρα ένθεν κακείθεν στην ιδιάζουσα αυτή παρτίδα σκακιού, πόκερ, πινγκ πονγκ (ή όποιου άλλου παιγνίου θέλετε). Μου περνάει λοιπόν η περίεργη ιδέα ότι όλα ανάγονται στις γνωστές από τους Πατέρες ρίζες πάντων των κακών: την φιλαυτία και τις θυγατέρες της. Τι άλλο παρά εγωισμό μπορεί να διακρίνει κανείς στα αιτήματα των δανειστών; («Δεν θα περάσει το δικό τους, αλλά το δικό μας. Αν υποχωρήσουμε, θα φανούμε αδύναμοι»). Εγωισμός άλλου είδους και από την άλλη πλευρά («Θα αλλάξουμε την Ευρώπη και τον κόσμο»). Από κοντά βέβαια η απληστία, μυωπική συνώνυμη της αφροσύνης (θυμηθείτε τον πλούσιο της παραβολής και τις αποθήκες του), μια και δεν βλέπει ποτέ ότι όλα τελειώνουν στον (συνήθως αδόκητο) τάφο: «Ότε τον κόσμον κερδήσωμεν, τότε τω τάφω οικήσομεν» θα ακούσουμε στο Ψυχοσάββατο που μας έρχεται. Κι ακόμη, ας υποθέσουμε ότι οι δανειστές παίρνουν στο ακέραιο όλα όσα ζητούν. Τι θα τα κάνουν; «Αιτείτε και ου λαμβάνετε διότι κακώς αιτείσθε ίνα εν ταις ηδοναίς υμών δαπανήσητε», επισημαίνει ο Άγιος Ιάκωβος ο Αδελφόθεος, και η διαπίστωσή του ισχύει και για τις δυο πλευρές, αναλόγως: πάντα θέλουμε να έχουμε για να σπαταλούμε, κι εκείνοι κι εμείς. Πόσους όμως πρέπει να αφήσουμε νηστικούς, και για πόσα χρόνια, για να τους ξεπληρώσουμε; Κι εμείς όμως άραγε μάθαμε το μάθημα της οικονομίας (όχι της παγκόσμιας, αλλά της προσωπικής και οικογενειακής και εθνικής) ώστε ό,τι τελικά κερδίσουμε να πιάσει τόπο και να μη μας εξωθήσει σε νέες δανειακές περιπέτειες; Διότι φαίνεται ότι η μνήμη είναι πολύ κοντή σε τέτοια θέματα, και οι δυσάρεστες εμπειρίες, αντί να μένουν και να μας διδάσκουν, σύντομα απωθούνται στο υποσυνείδητο για να μη μας στενοχωρούν και δεν μπορούμε να χαρούμε τα κέρδη μας.
     Ζητώ συγγνώμη για το πνευματικό αυτό ‘παραλήρημα’, αλλά δεν βρίσκω πιο χειροπιαστές εξηγήσεις για τα όσα συμβαίνουν γύρω μας. Αν κάπου κάνω λάθος, μη διστάζετε να μου το πείτε.

Μια ζωή για τη μουσική

Είχατε ακούσει ποτέ τον Αχμάντ Σάρμαστ; Ούτε κι εγώ. Αφγανός στην καταγωγή, είναι μουσικολόγος που σπούδασε αρχικά στη Μόσχα και στη συνέχεια επί 10 χρόνια στην Αυστραλία όπου κατέφυγε. Μετά τις σπουδές του γύρισε στην πατρίδα του και ίδρυσε το Εθνικό Ινστιτούτο Μουσικής του Αφγανιστάν, με σκοπό να ζωντανέψει ξανά τη μακρά μουσική παράδοση της χώρας που οι Ταλιμπάν είχαν στείλει στο εξώτερο πυρ. Οργάνωσε συγκροτήματα παραδοσιακής μουσικής και συμφωνική ορχήστρα που εμφανίσθηκε σε πολλές χώρες. Άνθρωπος με ευρύ πνεύμα, άνοιξε τις πόρτες του ινστιτούτου σε όλα τα κοινωνικά στρώματα, σε ορφανά και παιδιά του δρόμου, σε μικρούς και μεγάλους, σε αγόρια και κορίτσια. Αυτό ήταν αδιανόητο για τους φανατικούς Ταλιμπάν που δεν μπορούσαν να διανοηθούν τέτοιες ελευθερίες: τον κατηγόρησαν ότι διαφθείρει τους νέους (το ίδιο δεν είχαν πει και οι Αθηναίοι για τον Σωκράτη;). Στις 11 Δεκεμβρίου, 2014, σε μια συναυλία του σε Γαλλικό πολιτιστικό κέντρο στην Καμπούλ, ένας 15χρονος βομβιστής αυτοκτονίας ανατινάχθηκε σε μικρή απόσταση από το κάθισμά του. Ένας Γερμανός σκοτώθηκε και ο ίδιος βρέθηκε με 11 θραύσματα σφηνωμένα στον εγκέφαλο, που τον άφησαν τελείως κουφό. Ο Σάρμαστ, 53 ετών, μεταφέρθηκε στην Αυστραλία όπου χειρουργήθηκε με επιτυχία: τα θραύσματα αφαιρέθηκαν και η ακοή του αποκαταστάθηκε σε βαθμό που να μπορεί να ξεχωρίζει τα όργανα. Τον Απρίλιο ξαναγύρισε στην Καμπούλ για να συνεχίσει το έργο της ζωής του, παρόλο που η γυναίκα και τα παιδιά του ζουν στο εξωτερικό: «Η επίθεση αυτή μας έκανε πιο δυνατούς, πιο αποφασισμένους», είπε.

     Στη σελίδα της Guardian απ’ όπου πήρα τις πληροφορίες μπορείτε να δείτε σε βίντεο ολόκληρη συναυλία της ορχήστρας του στην Αμερική. 

Θεσμός

Λέξη που ακούγεται τακτικά στην Ελλάδα αφότου επεκράτησε να χρησιμοποιείται (σε πληθυντικό αριθμό) ως μετώνυμο της ‘τρόικας’, που έφτασε να σημαίνει ό,τι και στην Κίνα (‘Τριάδες’ λέγονται ως γνωστόν εκεί διάφορες εγκληματικές οργανώσεις, όπως θα λέγαμε η κινεζική μαφία). Εμείς βέβαια στη χώρα μας ανέκαθεν σεβόμασταν τους θεσμούς, και κλασικό παράδειγμα είναι η σημασία που αποδίδουμε στη διαδικασία υποψηφιότητος και εκλογής του εκάστοτε Προέδρου Δημοκρατίας. Ωστόσο, με την τρέχουσα έννοιά του ο ‘θεσμός’ παραπέμπει στον ‘εσμό’ (άθροισμα ανθρώπων, που συνήθως λέγεται με κακή σημασία, όπως «των θεοκτόνων ο εσμός» της Μ. Πέμπτης), ιδίως όταν ετοιμάζει νέον οικονομικό ‘δεσμό’ για όλους εμάς τους ‘θεσμοπλήκτους’. Μόνο σεβασμό δεν μπορούν να εμπνεύσουν τέτοιοι θεσμοί.

Σπατάλες

Όπως μαθαίνουμε, η Γαλλία προωθεί νόμο που θα απαγορεύει στα μεγάλα σούπερ μάρκετ να καταστρέφουν τα απώλητα τρόφιμα (όπως κάνουν μέχρι σήμερα) και θα τα υποχρεώνει να τα δωρίζουν σε φιλανθρωπικές οργανώσεις ή να τα δίνουν για ζωοτροφές εφόσον είναι ακάτάλληλα για κατανάλωση. Ο νόμος έχει εξασφαλίσει σπάνια διακομματική συναίνεση διότι, όπως λέγεται, «υπάρχει απόλυτη και επείγουσα ανάγκη, και οι οργανώσεις ζητούν απεγνωσμένα τρόφιμα». Μέχρι τώρα πολλά σούπερ μάρκετ πετούσαν στους κάδους τρόφιμα που πλησίαζαν στην ημερομηνία λήξης και έρριχναν πάνω τους χλωρίνη ώστε να μη μπορούν να τα παίρνουν για τροφή διάφοροι αναξιοπαθούντες. Υπολογίζεται ότι μόνο στη Γαλλία αχρηστεύονται κάθε χρόνο πάνω από 7 εκατομμύρια τόννοι τροφίμων, ενώ η σπατάλη παγκοσμίως φτάνει το 1,3 δισεκατομμύριο τόννους.
     Δεν χρειάζεται δικό μου σχόλιο σε μια τέτοια είδηση, πέρα από βαθιά περίσκεψη για το τί λόγο θα δώσουμε για την κατάντια αυτή. Αντιγράφω μόνο κάποιες σκέψεις του πατέρα μου (από τα ‘Άνθη από τον κήπο των Ψαλμών’, σ. 124):
     ‘Όταν χάσουμε τα υλικά αγαθά και πέσουμε σε φτώχεια και πείνα, τότε καταλαβαίνουμε τι αξίζει το κομμάτι του ψωμιού που μας περισσεύει και το πετούμε στα σκουπίδια. Όταν έχουμε όλα τα αγαθά, μεθυσμένοι από την ευμάρεια, νομίζουμε ότι είμαστε αυτάρκεις και δεν έχουμε ανάγκη της προνοίας και της βοηθείας του Θεού. Φτάνουμε ακόμη και στην άρνηση της υπάρξεως του Θεού, γιατί έτσι μας συμφέρει. Ο Θεός θα μας ζητήσει λόγο για την αποστασία μας και τις παρανομίες μας, για την παρασπονδία από τη διαθήκη, από τη συμφωνία που έχουμε κάνει μαζί του. Αν λοιπόν κάνουμε τους εαυτούς μας να πιστέψουν ότι δεν υπάρχει Θεός, νομίζουμε ότι δεν θα λογοδοτήσουμε σε κανέναν για τις αμαρτίες μας. Μας αφαιρεί λοιπόν τα αγαθά ο Θεός, για να προσγειωθούμε στην πραγματικότητα, να αναγνωρίσουμε την ύπαρξή του και την εξάρτησή μας από αυτόν, να εκτιμήσουμε τις δωρεές του και να κάνουμε καλή χρήση τους.’

Διακρίσεις

Διάβασα την είδηση στις αγγλικές εφημερίδες προ καιρού. Στη Β. Ιρλανδία ένα ομοφυλόφιλο ζευγάρι παρήγγειλε ένα κέικ σε κάποιον γνωστό ζαχαροπλάστη και του ζήτησε να γράψει επάνω ένα σύνθημα υπέρ του γάμου των ομοφύλων. Ο ζαχαροπλάστης είπε ότι είναι Χριστιανός, δεν συμφωνεί με το σύνθημα και αρνήθηκε να εκτελέσει την παραγγελία. Η υπόθεση έφτασε στα δικαστήρια με την κατηγορία της διακριτικής μεταχείρισης και της παραβίασης δικαιωμάτων. Προχθές το δικαστήριο καταδίκασε σε πρόστιμο 500 λιρών τον ζαχαροπλάστη. Αναμένεται έφεση. Η σχετική είδηση στη Guardian έχει ήδη μαζέψει πάνω από 4500 σχόλια κάθε είδους. Προσωπικά αναρωτιέμαι τι θα γινόταν αν ο ζαχαροπλάστης αρνιόταν να γράψει π.χ. ένα νεοναζιστικό σλόγκαν. Θα είχε άραγε την ίδια αντιμετώπιση σε ανάλογο δικαστήριο;
     Το θέμα βέβαια δεν έχει καμία σχέση με δικαιώματα και διακρίσεις. Πολύ απλά, μια θορυβώδης μειοψηφία θέλησε να δώσει με το στανιό προκλητική δημοσιότητα στον τρόπο ζωής της εις βάρος των όποιων διαφορετικών απόψεων και να δημιουργήσει έτσι ένα νομικό προηγούμενο. Μπορώ εύκολα να φαντασθώ τον δισταγμό δημοσίων λειτουργών, ακόμη και δικαστών, να βγάλουν μια αρνητική για τους ομοφυλόφιλους απόφαση, από φόβο μήπως γίνουν κι αυτοί ο επόμενος στόχος μιας ανάλογης επίθεσης. Μ’ ένα λόγο εκφοβισμός, άρα ανελευθερία, άρα φασισμός των ολίγων και αναιδών.
     Δεν είμαι οπαδός κανενός είδους βίας. Ωστόσο κάτι τέτοιες ενέργειες με κάνουν να καταλαβαίνω πώς κάποιες φορές φτάνουν ως εκεί τα πράγματα. Όταν τραβάς προκλητικά το σχοινί προς μία κατεύθυνση, δεν πρέπει να παραξενεύεσαι αν οι απέναντι το τραβήξουν περισσότερο.

Αναμνήσεις

Πριν μερικά χρόνια πήρα ένα ταξί από τη Μαρτίου και ζήτησα να πάω στην πλατεία Δικαστηρίων. «Δηλαδή στα δικαστήρια;» με ρώτησε ο οδηγός. Του έρριξα μια ματιά, έδειχνε κάτω από 30 ετών. Σκέφθηκα να συνεχίσω το... τεστ. «Αν σου έλεγα να με πας στην πλατεία Μεταξά, τι θα έλεγες;» «Πού είναι αυτή;» έκανε εκείνος, όωπς το περίμενα. «Δεν πειράζει», του λέω, «πήγαινέ με στο άγαλμα του Βενιζέλου και είμαστε εντάξει». Το μάθημα ιστορίας που ακολούθησε μας κράτησε το ενδιαφέρον για την υπόλοιπη διαδρομή.
     Γιατί το θυμήθηκα τώρα; Προ ημερών έλαβα μια σειρά από φωτογραφίες μουσειακού χαρακτήρα, όλες τραβηγμένες στο Βαρδάρι την εποχή που λεγόταν πλατεία Μεταξά. Η εποχή εκείνη συμπίπτει (εν μέρει τουλάχιστον) με την παιδική μου ηλικία, κι έτσι ο τόπος και ο χρόνος έχει ιδιαίτερο συναισθηματικό ενδιαφέρον. Στη βορεινή (δεξιά) πλευρά δεσπόζει το πατρικό μας σπίτι που μόλις έχει ανεγερθεί, γύρω στο 1960. Η πλατεία είναι ένας οβάλ κήπος καταπράσινος, με λουλούδια σε σχήμα τόξου (μόλις ξεχωρίζουν στο ασπρόμαυρο), με δυο εγκάρσιους διαδρόμους για τους πεζούς, και με το άγαλμα του βασιλέως Κωνσταντίνου στη μέση έκκεντρα, προς την πλευρά της Εγνατίας. Η κίνηση είναι κυκλική, ενώ οι αρχές της οδού Μοναστηρίου (προς δυσμάς) και της Εγνατίας (προς ανατολάς) είναι ακόμη άκτιστες. Δεν μπορεί να διακρίνει κανείς το παλιό Καπάνι, την μεγάλη κλειστή αγορά που κάηκε μερικά χρόνια αργότερα μέσα σε μια νύχτα, για να αποκαλυφθούν με την κατεδάφισή της τα ερείπια του δυτικού τείχους, όπως υπάρχουν μέχρι σήμερα, δυστυχώς θαμμένα μέσα στα αγριόχορτα και κήπος για γάτες και ποντίκια. 

 

      Αυτή ήταν η θέα από το μπαλκόνι μας ενώ παίζαμε στην προσχολική ηλικία. Το μπαλκόνι φαίνεται σε όλες τις φωτογραφίες (είναι άραγε οι λήψεις αυτές πρόδρομες του Google Earth;), ενώ στο πλάι της οικοδομής, στο μικρό διαμέρισμα, φαντάζομαι τη γιαγιά μας να πλέκει δαντέλα. Όσο για την παρέλαση; Αυτή έγινε στις 28 Οκτωβρίου 1962, στην πεντηκοστή επέτειο της απελευθέρωσης της πόλης, όταν ανεγέρθηκε η προσωρινή εορταστική αψίδα. Μπροστά της στέκονται (αλλά δεν φαίνονται) έφιπποι ο βασιλεύς Παύλος και ο διάδοχος Κωνσταντίνος, ενώ εξώστες, ταράτσες και πεζοδρόμια είναι ξεχειλισμένα από κόσμο. Έκτακτη περίσταση για όλους τους μικρούς και μεγάλους θεατές, και ζωηρή ανάμνηση μιας τελείως άλλης εποχής. 

 

     Στην τελευταία εικόνα η διαρρύθμιση της πλατείας έχει πάρει περίπου τη τρέχουσα μορφή της, το άγαλμα έχει μετακομίσει προς τα νότια, και ίσως να έχει αλλάξει και πάλι όνομα (Δημοκρατίας τώρα, δεν είμαι σίγουρος για το έτος). Της λείπουν βέβαια τα σημερινά πλατάνια, η πολλαπλάσια αυξημένη κυκλοφορία, και τα έργα του Μετρό που περιμένουν ‘με χρόνια και με καιρούς’ την ολοκλήρωσή τους. Θα ζήσουμε άραγε να τη δούμε; Προς το παρόν μας αρκούν οι αναμνήσεις μας.

Ερήμωση

Σε μια φυλλομέτρηση στο Διαδίκτυο βρήκα τον Γιάννη Μπεχράκη. Φωτογράφος στο ειδησεογραφικό πρακτορείο Reuters, ο Μπεχράκης καταγράφει σε μια πρόσφατη εργασία του τα ερείπια της βιομηχανικής Ελλάδας σ’ ένα ταξίδι 2500 χιλιομέτρων ανά την χώρα. Εικόνες ερήμωσης, αθλιότητας, απόγνωσης, μέρος του τοπίου της πραγματικότητας, κομμάτι της ιστορίας και των αιτίων που οδήγησαν στο ελληνικό σήμερα. Διότι η ερήμωση αυτή δεν συντελέσθηκε χθες ούτε μόνο τα τελευταία πέντε χρόνια που χαρακτηρίζουμε ως ‘κρίση’. Ήταν αποτέλεσμα μακρόχρονων κακών πολιτικών του κράτους, λανθασμένων ίσως επιλογών των ιθυνόντων, αλλά και κακής συμπεριφοράς των εργαζομένων. Ας μη ξεχνούμε τα αμαρτήματα του συνδικαλισμού στην Ελλάδα: οι απαιτήσεις και η αυθαιρεσία χωρίς ανάλογη προσφορά ποιοτικής εργασίας κάποια στιγμή γέρνουν την πλάστιγγα προς τη λάθος πλευρά. Ποιος ζημιώνεται περισσότερο τότε; Εύκολο είναι να δείχνει πάντα το δάχτυλο ‘απέναντι’. Το δύσκολο είναι να κοιτάξει με ειλικρίνεια στον καθρέφτη της αυτογνωσίας.
     Δείτε τις φωτογραφίες του Μπεχράκη ΕΔΩ και ΕΔΩ (τα κείμενα είναι στα αγγλικά), και αναρωτηθείτε πόσα ανθρώπινα και οικογενειακά ναυάγια κρύβονται πίσω από την καθεμία, και πώς μπορούν αυτά τα ερείπια να ξαναγίνουν αυτό που ήταν κάποτε.

Αβεβαιότητα

«Γιατρέ, τι περιμένετε να βρείτε;»
     Φυσιολογική η ερώτηση, δύσκολη η απάντηση. Η άρρωστη έρχεται με μια αξονική στο χέρι. Είναι τελείως καλά, και την έκανε στα πλαίσια ενός περιοδικού ελέγχου, όχι χωρίς λόγο. Πριν μερικά χρόνια πέρασε από την βάσανο της διάγνωσης ενός καρκίνου, ευτυχώς σε καλό στάδιο, που αντιμετωπίσθηκε όπως έπρεπε και με ριζικό αποτέλεσμα. Ωστόσο, πρόσφατα μια από τις εξετάσεις αίματος που κάνει κάθε έξι μήνες βρέθηκε παθολογική. Αυτή οδήγησε τον ογκολόγο να ζητήσει αξονική πνευμόνων, και τώρα ήρθε η σειρά μου. Το εύρημα είναι σαφώς παθολογικό και απαιτεί ερμηνεία. Το επόμενο βήμα είναι μια βρογχοσκόπηση. Κι εδώ έρχεται το παραπάνω ερώτημα της άρρωστης, που δεν είναι απλό αλλά πολυδιάστατο.
     Δεν ξέρει κανείς τί στ’ αλήθεια να ελπίσει. Καλά θα ήταν βέβαια να μην είναι τίποτε, αλλά αφού πέρυσι δεν υπήρχε, ‘κάτι’ είναι. «Θα είναι καλύτερα να φανεί στην εξέταση ή όχι;» Ναι, διότι θα μου λύσει το άμεσο πρόβλημα της διάγνωσης (αλλά από εκεί και μετά θα αρχίσουν τα διλήμματα της θεραπείας). «Να είναι νέος όγκος ή μετάσταση του παλιού; Αν είναι υποτροπή δεν θα είναι χειρότερα τα πράγματα;» Όχι αναγκαστικά (εδώ θα μπορούσε κανείς να αρχίσει να ‘παίζει’ με ποσοστά, αλλά αυτό δεν έχει νόημα και το αποφεύγω). «Κι αν οι τυφλές βιοψίες δεν δείξουν κάτι, δεν είναι πιο καλά;» Πώς να πείσεις την ασθενή ότι δυστυχώς το αρνητικό αποτέλεσμα (= χωρίς παθολογικά ευρήματα) δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει κάτι. Της λέω το συνηθισμένο μου παράδειγμα: αν ρίξω το αγκίστρι στο νερό και δεν πιάσω τίποτε, αυτό δεν σημαίνει ότι η θάλασσα δεν έχει ψάρια. Το καταλαβαίνει άραγε; «Και τότε τι θα κάνουμε;» «Χειρουργική βιοψία», είναι η απάντηση. Όχι εύκολο να τη δεχθεί κανείς, και τη βγάζουμε από τη συζήτηση. Προς το παρόν.
     Είναι γνωστό ότι η αβεβαιότητα αποτελεί μια από τις κύριες πηγές άγχους στην ιατρική. Κάθε βήμα, διαγνωστικό ή θεραπευτικό, έχει κι ένα βαθμό ανασφάλειας, μικρότερο ή μεγαλύτερο. Αυτός πολλαπλασιάζεται επί τον αριθμό των ασθενών, και φορτώνεται στον ίδιο γιατρό. Όσο κι αν δεν του αρέσει, πρέπει να μοιράζεται κάποιες ανασφάλειες με τους ασθενείς του. Για να μπορεί να συνεχίσει χωρίς τον φόβο της επαγγελματικής εξουθένωσης.   

Απόηχος

"Ήταν μια καλή απόφαση, αλλά θα μπορούσε να ήταν και καλύτερη". Κάπως έτσι μας περιέγραψαν οι αρμόδιοι την αναμενόμενη απόφαση των Ευρωπαίων ‘εταίρων’ (η λέξη αυτή είναι το άκρον άωτον της ειρωνείας: τέτοια ‘εταιρία’...). Πώς θα γινόταν καλύτερη; Αν περιείχε μια λέξη ακόμη, αν περιέγραφε την πρόοδό μας λίγο διαφορετικά, αν δεν ήταν της μορφής «Ναι μεν, αλλά...». Αυτοί οι υποθετικοί λόγοι! Ανέκαθεν προβλήματα μας δημιουργούσαν. Είναι, βλέπετε, κι αυτή η παλιοσυνήθεια που έχουν οι ορθολογιστές να ερμηνεύουν τις λέξεις με αριθμούς. Δεν αστειεύομαι: υπάρχουν πίνακες που δίνουν αριθμητικές τιμές σε λεκτικές εκφράσεις. Έτσι π.χ. το ‘πιθανό’ μεταφράζεται σε 33%, το ‘βέβαιο’ σε 88%, το ‘πολλά’ σε 68%, το ‘μερικά’ σε 25%, το ‘λίγα’ σε 14%, το ‘ασυνήθιστο’ σε 10%, το ‘όχι ασυνήθιστο’ σε 44%. Πώς να συνεννοηθείς λοιπόν με ανθρώπους που η μόνη γλώσσα που γνωρίζουν είναι τα ποσοστά;

Απόφαση

Παλιό το ανέκδοτο, αλλά βγήκε στον αφρό της μνήμης με αφορμή την κεντρική του ‘ιδέα’.
     Ένας αναλφάβητος χωρικός κατεβαίνει στην πρωτεύουσα και περιδιαβαίνει στην αγορά, χαζεύοντας με γουρλωμένα μάτια τις βιτρίνες με τα κάθε λογής πρωτοθώρητα αγαθά. Κάποια στιγμή βρίσκεται μπροστά σ’ ένα μεγάλο ζαχαροπλαστείο και αρχίζει η σιελόρροια. Μπαίνει μέσα και μη θέλοντας να φερθεί ‘χωριάτικα’ και να δείξει τι θέλει, κάθεται σ’ ένα τραπέζι και περιμένει. Ένας σερβιτόρος αφήνει μπροστά του έναν κατάλογο και αποσύρεται διακριτικά. Ο χωρικός φυλλομετράει τον κατάλογο, προσπαθώντας να βγάλει άκρη μέσα σε όλα εκείνα τα ιερογλυφικά μυρμήγκια, αλλά η περιορισμένη παιδεία του τον προδίδει. Ενώ κοιτάζει αμήχανος, πλησιάζει πάλι το γκαρσόνι ανυπόμονο και λέει: «Επιτέλους, κύριε, πάρτε μια απόφαση!» Ανακουφισμένος ο χωρικός κλείνει τον κατάλογο, γυρίζει και του απαντά χαμογελώντας: «Μπράβο! Φέρε μια Απόφαση και να είναι φρέσκια!».
     Μην πάει ο νους σας στο πονηρό. Κάθε σχέση με την σύγχρονη πραγματικότητα είναι καθαρά συμπτωματική και τυχαία.

Ηλιοβασιλέματα

...γεμάτα αναμνήσεις, όπως θα έλεγε και το άσμα. Κάτι τέτοια μεγαλόπρεπα θεάματα μπορεί να μας χαρίζει ο ουρανός και η παραλία της Θεσσαλονίκης. Το κυριώτερο; Όπως όλα τα φυσικά πράγματα, είναι δωρεάν, ελεύθερα προς απόλαυσιν, δώρα του Θεού στον καθένα και σε όλους που δεν τελειώνουν και δεν φθείρονται με τον χρόνο ή με τις αχόρταγες ματιές μας. "Φως ιλαρόν αγίας δόξης... ιδόντες φως εσπερινόν υμνούμεν Πατέρα, Υιόν και Άγιον Πνεύμα Θεόν". Μπορούμε κι εμείς να απολαμβάνουμε άφοβα. Αρκεί να μη ξεχνούμε να ευχαριστούμε και να δοξολογούμε.

 

 

 

 

Σύγκλιση απόψεων

«Τελικά διαφωνούμε σε όλα;» «Όχι δα, υπάρχουν τόσα θέματα όπου οι απόψεις μας συγκλίνουν». Εμφανής η προσπάθεια να αναδειχθεί ως επιτυχής η διαπραγμάτευση που μόνο μαυρίλα μας γεμίζει κάθε που ανοίγουμε κάποιο δελτίο. Την ακούμε κάθε τόσο από εκείνα τα στελέχη που επιμένουν να βλέπουν μισογεμάτο ένα ποτήρι που έχει πλέον μόνο κατακάθια (μήπως το βλέπουν από τον πάτο;). Μου θύμισε σήμερα ένα περιστατικό που έγινε όταν υπηρετούσα τη θητεία μου. Ο στρατιωτικός ιερέας είχε περάσει από το στρατόπεδό μας για τον τακτικό αγιασμό, μετά τον οποίο έκανε και τη σχετική ομιλία. Αφού αναφέρθηκε στους ποικίλους κακούς τρόπους ψυχαγωγίας, έστρεψε τον τον λόγο στην υγιή ψυχαγωγία, όπου περιέλαβε και τον αθλητισμό, αποκαλύπτοντάς μας και την ποδοσφαιρική του προτίμηση. «Για παράδειγμα, το προχθεσινό γκολ του ΠΑΟΚ ήταν όνειρο», είπε. Την επομένη ημέρα ένας από τους αξιωματικούς, αφού σχολίασε σαρκαστικά και απορριπτικά όλα όσα είχε ακούσει στο κήρυγμα, κατέληξε: «Αλλά για το γκολ του ΠΑΟΚ ούτε συζήτηση, συμφωνούμε απόλυτα». Κάπως έτσι κι εμείς. 

Φορολογική σοβαρότητα

Γράψε-σβήσε, κόψε-ράψε, τσάτρα πάτρα, δόξα τω Θεώ από γραφικές και βραχυλογικές διατυπώσεις για να περιγράψουμε την εθνική μας αυτοσχεδιαστική προχειρότητα διαθέτουμε μπόλικες. Ημερολογιακά βρισκόμαστε σε εποχή που άλλες χρονιές σκεφτόμασταν την επικείμενη λήξη της προθεσμίας για την υποβολή των φορολογικών δηλώσεων. Φέτος όμως η εφορία ακολουθεί την μετεωρολογία: όπως η άνοιξη άργησε να μπει, έτσι και οι φορολογικές δηλώσεις δεν ήρθαν με τα χελιδόνια, αλλά θαλασσοδέρνονται στο πέλαγος, σαν τα σαπιοκάραβα με τους λαθρομετανάστες. Ο λόγος; Αν καταλαβαίνω καλά, ακόμη ψάχνει το κράτος να βρει την κατάλληλη φόρμουλα για τα νέα έντυπα. Όταν με το καλό θα την ανακαλύψουν, θα μας παρουσιάσουν τις 2278,36 αλλαγές από τα προηγούμενα με ειδικό δελτίο τύπου. Όλες οι εφημερίδες θα τυπώσουν αναλυτικούς οδηγούς για τις ‘παγίδες’ που κρύβει το Ε1, το Ε2, το Ε3/4,13 (πότε θα προλάβουν να τις ανιχνεύσουν;), οι λογιστές θα αρχίσουν ολονυκτίες με καφέδες και τσιγάρα, η συλλογική μας πίεση θα πατήσει στο κόκκινο, οι προθεσμίες θα εξαντληθούν, δεν θα προλάβουμε το ταχυδρομείο για να στείλουμε εκκαθαριστικά, τα δημόσια έσοδα θα κινδυνεύουν, θα υποβληθεί κατεπείγον αίτημα για τον από μηχανής θεό. Ευτυχώς υπάρχει κι αυτός. Γύρω στις αρχές Δεκεμβρίου οι οικονομικοί υπεύθυνοι του κράτους θα μάθουν ότι ετοιμάζεται ο Αϊ-Βασίλης για την προσεχή διαδρομή του, και θα του φορτώσουν και τον σάκκο με τα ραβασάκια χωρίς πρόσθετο κόστος για τον δημόσιο κορβανά. 
     Για να σοβαρευτούμε: Όσο απλούστερα και πιο σταθερά είναι κάποια πράγματα, τόσο πιο εύκολα εφαρμόζονται. Όσο πιο δίκαια είναι, τόσο πιο εύκολα γίνονται αποδεκτά. Και τελικά, είναι πιο συμφέρον να ζητάς λιγότερα και να σου τα πληρώνουν παρά να ζητάς πολλά και να τους έχεις όλους γραμμένους στα ανείσπρακτα. Χώρια που όταν εισπράττεις δίνεις την εικόνα σοβαρού κράτους, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις αξιολογήσεις μας. Όμως σύγχρονη Ελλάδα και σοβαρότητα είναι σαν τις παράλληλες ευθείες: η συνάντησή τους ανάγεται στο άπειρον. Καλή υπομονή!

Δευτερομαγιά

Αν εξαιρέσουμε τον πολιτικό-συνδικαλιστικό χαρακτήρα της ‘απεργίας’, τι ξεχωριστό έχει η Πρωτομαγιά; Πολύ πεζά, θα έλεγα τις ατέλειωτες ουρές αυτοκινήτων στους δρόμους που οδηγούν σε εξοχές, βουνά, κάμπους, παραλίες, τέλος πάντων μακριά από τις μεγάλες πόλεις. Μια φορά κάναμε το λάθος να πάρουμε έναν τέτοιο δρόμο τη μέρα αυτή. Μετά από δίωρη αυτοκίνηση (τρόπος του λέγειν) βρισκόμασταν σε απόσταση δέκα λεπτών από την αφετηρία μας. Τηλεφωνήσαμε σ’ εκείνους που μας είχαν προσκαλέσει να μη μας περιμένουν άδικα, βγήκαμε στην πρώτη βολική έξοδο, κάναμε αναστροφή και απολαύσαμε την άδεια πόλη μας. Κάτι που έκτοτε επαναλαμβάνουμε κάθε χρόνο.
     Λοιπόν, θα σας πω ένα μυστικό. Και η δεύτερη μέρα του Μάη είναι εξίσου καλή, όταν είναι αργία. Μάλιστα, με βάση το κριτήριο που προανέφερα, είναι πολύ καλύτερη. Κι αν την γεμίσει κανείς σωστά, μπορεί να αφήσει ιδιαίτερα ωραίες εντυπώσεις. Όπως η φετινή.
     Στην οικογένειά μας έφυγε ένας παππούς την 1η Μαΐου και μία γιαγιά την 2η (σε διαφορετικές χρονιές, εδώ και μερικές δεκαετίες). Ο πατέρας μας πάντα έκανε Λειτουργία και τρισάγιο για τους κεκοιμημένους συγγενείς μια από τις δυο μέρες, κι έτσι τηρούμε και φέτος την παράδοση, βάζοντας πλέον και το δικό του όνομα στην κορυφή του διπτύχου. Στους Αγίους Αποστόλους βέβαια (πού αλλού;). Με πρωινό καφέ στο πατρικό μας.
     Έχοντας κάνει την καλή αρχή, κι αφού διευθετούμε κάποιες εκκρεμότητες, αποφασίσαμε να εκδράμουμε. Η έδρα του παλιού μου αγροτικού ιατρείου, στην ορεινή Χαλκιδική, μου έρχεται στη σκέψη σαν βολικός ενδιάμεσος προορισμός, με απώτερη κατεύθυνση τη θάλασσα. Ο συνειρμός ‘μεσημέρι - ώρα φαγητού - μεζέδες’ είναι ιδιαίτερα ελκυστικός. Χρειάζεται βέβαια να προηγηθούν κάποιες ιατρικές επισκέψεις, ευτυχώς όμως χωρίς σοβαρά προβλήματα.
     Η διαδρομή είναι απολαυστική. Πολύ πράσινο, σε όλους τους τόνους, πολλά λουλούδια (επιτέλους εμφανίσθηκαν και οι παπαρούνες, πιστές στο ραντεβού τους), πουλιά, συννεφιά και λίγες ψιχάλες, που δεν μας δυσκόλεψαν. Φτάνουμε στο χωριό τη σωστή ώρα, με τη σωστή όρεξη. Η χαρά της πρώην σπιτονοικοκυράς μου δεν περιγράφεται. Τα εγγόνια της έχουν πλέον την ηλικία που είχαν οι γονείς τους όταν τους γνώρισα εκεί. Δυο χρόνια περάσαμε μαζί, κι έχουν περάσει τριάντα και πλέον χρόνια από τότε. Ανταλλάσσουμε τα νέα μας, μαθαίνουμε για ανθρώπους που γέρασαν και για άλλους που έφυγαν, θυμόμαστε καλές και δύσκολες στιγμές. Καλοί άνθρωποι. Και τα κάρβουνα της ψησταριάς εξίσου... θαυματουργά όπως και τότε. Μετά το φαγητό τους αφήνουμε στον απλό τους κόσμο («Γιατρέ, εμάς ακόμη δεν μας έφτασε η κρίση») με την διάθεση να ξαναγυρίσουμε και πάλι με πρώτη ευκαιρία.
     Κι άλλη διαδρομή, δι’ άλλης οδού, για να καταλήξουμε μέσω Πολυγύρου στη θάλασσα, με το ψιλόβροχο να μας συνοδεύει. Το σπίτι, κλειστό τόσους μήνες, θέλει λίγη ζέστη, αλλά ευτυχώς τα ανοιχτά παράθυρα κάνουν τη δουλειά τους και ο μεσημεριανός ύπνος δεν είναι πρόβλημα, με μουσική υπόκρουση από τα πουλιά και το άρωμα των ανθών μιας γειτονικής πορτοκαλιάς να διαχέεται στον αέρα. Το απόγευμα η βροχή έχει σταματήσει και ο περίπατος είναι σχεδόν ηλιοθεραπεία. Η θάλασσα είναι λάδι, το νερό διάφανο, η όψη του μαγευτική. Με διαφορετικό προγραμματισμό θα κάναμε και μια βουτιά, όπως άλλοτε. Την άλλη φορά.
     Η επιστροφή γίνεται με άνεση, με απόλαυση και με Απόδειπνο (εν κινήσει). Τελικά, λίγες ώρες αρκούν για να αλλάξει κανείς παραστάσεις και διάθεση, να εκτιμήσει τα φυσικά αγαθά που τόσο πρόχειρα αποκλείουμε από την καθημερινή μας αστική ύπαρξη, σε σημείο που να ξεχνούμε ακόμη και να τα αποζητήσουμε. «Ως εμεγαλύνθη τα έργα σου, Κύριε».

 

 

Χώρα-κουρέλι

Αντιγράφω την επιστολή που δημοσιεύεται στη σημερινή Καθημερινή με τον παραπάνω τίτλο. Η προφανώς ηλικιωμένη κυρία που τη γράφει έχει τον τρόπο της να λέει πολλές αλήθειες. Ακόμη κι αν δεν συμφωνείτε με όλα τα συμπεράσματά της, μπορείτε να απολαύσετε την καθαρή σκέψη της.

Κύριε διευθυντά
Πριν από τον πόλεμο του ’40 ο Μεταξάς είχε πει να βγάλετε τα λουλούδια από τις γλάστρες και να βάλετε λαχανικά γιατί προμηνυόταν πόλεμος.
     Και ήρθε ο πόλεμος, 10 χρόνια υποφέραμε με Ιταλούς, με Γερμανούς, με Τούρκους και το τελευταίο το χειρότερο με τους αντάρτες. Βγήκαν κάτι παραμορφωμένοι και σήκωσαν τους τεμπέληδες, τους κατσικοκλέφτες, τους έκαναν δολοφόνους και εσκότωσαν την μάνα τους, τον πατέρα τους και τα αδέρφια. Εβγήκε ο Λεωνίδας Κύρκος στην τηλεόραση και τους τα εφώναξε, αλλά δεν μας ωφελούν εμάς τα λόγια του, εμείς τους ανθρώπους μας δεν τους ξαναβλέπουμε.
     Μετά τον πόλεμο εμείς οι παλαιότεροι ριχτήκαμε όλοι στη δουλειά, στο εξωτερικό, στο εσωτερικό, εφτιάσαμε σπίτια, δρόμους, ιδρύματα και τα καταστρέψαν όλα από το ’81 που άλλαξαν οι κυβερνήτες και έγιναν καλοπατέρες.
     Έδωσαν και στις κότες συντάξεις και μισθούς, έβαλαν στο Δημόσιο γραμματισμένους και αγράμματους, με τι θα τα πλήρωναν όλα αυτά; Είχαν καμιά μηχανή να βγάζει χρήματα ή να παίρνουν δανεικά και αγύριστα;
     Γι’ αυτό εφτάσαμε εδώ. Δεν ξέρω γιατί δεν δουλεύει ο κόσμος, μικροί και μεγάλοι, οι Αλβανοί γιατί δουλεύουν; Εμείς περιμένουμε «πέσε μαραγκούλα να σε φάω, δεν προλαβαίνει να γένει, την τρώνε τα πουλιά».
     Ένα εργοστάσιο ήταν στους Φιλιάτες, το έκλεισαν κι αυτό. Το καλοκαίρι αρρώστησα και εγώ στα βαθιά γεράματα, επήγα στο νοσοκομείο 10 μέρες. Είδα καλά και δυσάρεστα, ευτυχώς που έχουμε ένα καλό νοσοκομείο με αξιόλογους γιατρούς και προσωπικό, όλοι τους με ευγένεια, αυτά θέλει ο άρρωστος.
     Να αγιάσει αυτός που έβαλε τα θεμέλια και σώνεται ο κόσμος. Στον θάλαμο που ήμασταν πέντε γριές, είχαμε το βράδυ πέντε ξένες αποκλειστικές, Αλβανίδες και Ρωσίδες. Οι Ελληνίδες είναι αρχόντισσες. Ερχόταν μία αργά το βράδυ και την ερώτησα πούθε είναι. Από την Αλβανία είμαι, μου είπε. Πού μένεις; Μένω στην Κοκκινιά. Με τι έρχεσαι εδώ τούτην ώρα; Με το αυτοκίνητό μου. Πώς πήγε εκεί; της λέω. Εκοιτούσα μια γριά και μένουμε εκεί, δεν πληρώνω νοίκι, έχω τα ζωντανά μου, βάζω τα κηπικά μου. Τι ζωντανά έχεις; της είπα. Εχω 60 πρόβατα. Πώς τα θρέφετε, αγοράζετε τροφές; Όχι, μου είπε, λίγα πράματα. Καθαρίζει ο άνδρας μου τα περιβόλια, τα κλαδεύει  κι εκεί τα βάζομε.
     Εμείς γιατί εφτάσαμε εδώ; Επάει το χρήμα στην Αλβανία, και το λάδι. Οι Ελληνίδες δεν σκύβουν να μάσουν ελιές, χαλάει το μανικιούρι. Κοιτάζουν το πορτοφόλι να βρουν κανένα πενηντάλεπτο, να πάρουν τρία κλωνιά μαϊντανό. Θα μας πάρουν τον τόπο οι Αλβανοί.
     Οι κυβερνήτες δεν ξέρουν να κυβερνήσουν, περιμένουν τα έτοιμα, αλλά αν κοπεί το νερό, θα σταματήσει ο μύλος. Τι θα γίνει ο κόσμος που δεν δουλεύει; Άκουσα στην τηλεόραση πως διορίσαν νέα παιδιά με 500 ευρώ. Πώς θα ζήσουν αυτά τα παιδιά, πώς θα κάνουν οικογένεια;
     Και οι μεγαλύτεροι καρεκλάδες παίρνουν δυο και τρεις χιλιάδες δουλεμένα και αδούλευτα. Εδούλεψαν περισσότερο από τον εργάτη, από τον αγρότη, από τον κτηνοτρόφο; Ή μήπως είχαν διπλές μασέλες και διπλά στομάχια; Η καρέκλα ψωμί δεν βγάζει. Άλλοι σκάβουν και κλαδεύουν, και μετράνε και τη δεκάρα, και άλλοι πίνουν και μεθούνε.
     Κανένας έλεγχος, καμιά πειθαρχία, φάτε λύκοι, φάτε αρκούδες.
     Να τσακιστούν να φέρουν τους μισθούς και τις συντάξεις όλες στα πεντακόσια. Αν θα γίνει αυτό, θα βγει το χρέος και θα ζήσει και ο κόσμος.
     Είχαμε μια χώρα ξακουστή, μια χώρα ξακουσμένη και την εκατάντησαν ένα κουρέλι.
     Αλεξάνδρα Δημητρίου

Καθήκον

Ο υπουργός Αμύνης παρασημοφόρησε με το μετάλλιο Εξόχου Πράξεως τον λοχία Αντώνη Ντεληγιώργη που έπεσε στη θάλασσα και διέσωσε προσωπικά 20 λαθρομετανάστες που κινδύνευαν να πνιγούν στη Ρόδο, μεταξύ τους και μια νεαρή έγκυο γυναίκα από την Ερυθραία. Η είδηση μαζί με τις σχετικές φωτογραφίες έκανε τον γύρο του κόσμου και συγκέντρωσε εκατοντάδες σχόλια στο διαδίκτυο, ως επί το πλείστον επαινετικά. Ο ίδιος αρνήθηκε τον χαρακτηρισμό του ήρωα λέγοντας ότι έκανε απλώς το καθήκον του ως άνθρωπος. Ας σημειώσουμε μόνο ακόμη ότι η γυναίκα γέννησε στο νοσοκομείο της Ρόδου και σκοπεύει να δώσει στο μωρό της το όνομα του διασώστη ως ένδειξη ευγνωμοσύνης. Μια λάμψη ανθρωπιάς μέσα σε μια ιδιαίτερα ζοφερή κατάσταση. 

Δίπολο

Διαβάζω στη Guardian ότι, σύμφωνα με πολλούς Αμερικανούς πολιτικούς, ο Πούτιν κάνει ευρεία φιλορωσική προπαγάνδα μέσα από τα ηλεκτρονικά Μέσα, κι έτσι προτείνουν να απαντήσουν και οι ΗΠΑ με το ίδιο νόμισμα.
     Τι το καινούργιο βλέπουν στην υπόθεση αυτή;
     Πάντα υπήρχαμε ‘εμείς’ και ‘εκείνοι’. Τα πραγματικά ονόματα δεν έχουν σημασία.
     Όποτε λέμε κάτι ‘εμείς’, είναι η Αλήθεια.
     Όποτε λένε κάτι ‘εκείνοι’, είναι προπαγάνδα.
     Άσχετα αν αυτά τα ‘κάτι’ φαίνονται πολύ όμοια σ’ έναν ουδέτερο θεατή.
     Αν βέβαια υπάρχει τέτοιο πλάσμα, διότι όλοι πρέπει να είμαστε ‘εμείς’ ή ‘εκείνοι’.
     Αν δεν είσαι μ’ ‘εμάς’ τότε είσαι εναντίον ‘μας’.
     Όποιοι και ό,τι κι αν είμαστε ‘εμείς’.
     Πάντα έτσι ήταν.
     Τώρα ξυπνήσαμε;

Απιστία

Άνοιξα για λίγο χθες την τηλεόραση στη συζήτηση που γινόταν στη βουλή για την Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου περί μεταφοράς των διαθεσίμων χρημάτων από δήμους, περιφέρειες, ιδρύματα, νοσοκομεία, πανεπιστήμια και άλλους φορείς στην Τράπεζα της Ελλάδος, που είναι το τελευταίο (έσχατο;) επινόημα (ας μην το χαρακτηρίσω απονενοημένο διάβημα) στο οικονομικό αδιέξοδο που αντιμετωπίζουμε. Πέτυχα λοιπόν έναν κατά τα λοιπά λίαν συμπαθή υπουργό, στρογγυλοπρόσωπο και με λευκό παχύ μουστάκι, να παραθέτει σε σχεδόν παρακλητικό τόνο το ακόλουθο επιχείρημα για να πείσει την αγύριστη ‘άλλη πλευρά’: «Εδώ παρέχονται διαβεβαιώσεις από το υψηλότερο δυνατό επίπεδο για την ασφάλεια των χρημάτων κτλ».
     Σταματώ εδώ για μια διευκρίνηση: το ‘υψηλότερο δυνατό επίπεδο’ είναι ότι το λέει ο πρωθυπουργός. Θα ζητήσω συγγνώμη από τον συμπαθή υπουργό. Ακόμη και αν η εκτελεστική εξουσία της χώρας (ανεξαρτήτως πολιτικής χροιάς) ήταν περιβεβλημένη ex officio με το παπικό αλάθητο, πόσο αγαθός και εύπιστος θα πρέπει να είναι κανείς για να εναποθέσει τις ελπίδες του σε τέτοιες εγγυήσεις, γνωρίζοντας την ασφυκτική πίεση που δεχόμαστε από την έλλειψη ρευστότητας; Φοβούμαι πως προσωπικά επί του θέματος θα έπαιρνα τη στάση του Αποστόλου Θωμά, την ‘καλήν απιστίαν’ του οποίου εορτάσαμε την περασμένη Κυριακή.   

Περίπατος

Παρασκευή βράδυ, η προγραμματισμένη εργασία τελειώνει νωρίς, η μέρα έχει μεγαλώσει, ο καιρός είναι καλός, από το παράθυρο βλέπω τη θάλασσα. Πόσος καιρός πάει που περπάτησα τελευταία φορά στην παραλία; Οι δυο επεμβάσεις, η ανάρρωση στο σπίτι, η περιορισμένη κινητικότητα, ύστερα η Μεγάλη Εβδομάδα και το Πάσχα με το δικό τους έκτακτο (και με τις δυο έννοιες της λέξης) πρόγραμμα, η αργή και βαθμιαία επάνοδος στη συνηθισμένη δραστηριότητα, όλα αυτά κάνουν τη χρονική απόσταση να φαντάζει μεγάλη. Τώρα όμως ‘ελήλυθεν η ώρα’: τουλάχιστον μπορώ να δοκιμάσω τις δυνάμεις μου.
     Είναι σχεδόν οκτώμιση. Η ατμόσφαιρα είναι ευχάριστα δροσερή, το βάδισμα αρκετά άνετο, αν και το γόνατο είναι ακόμη αδύνατο. Περιμένοντας στη διάβαση βλέπω κάποιον απέναντι να σταθμεύει ακριβώς μπροστά στη ράμπα για τους αναπήρους. Άλλοτε ίσως να μην έδινα και τόση σημασία, δεν αποκλείεται να το είχα κάνει κι εγώ απερίσκεπτα σε ανάλογη περίσταση. Τώρα η πρόσφατη εμπειρία μου με κάνει να το προσέξω. Πόσα μαθαίνει κανείς όταν αλλάξει ρόλους...
     Η παραλία είναι ήσυχη. Υπάρχει αρκετός κόσμος, πεζοί, ποδηλάτες, σκυλιά και τα αφεντικά τους. Ο ήλιος έχει δύσει, λίγα σύννεφα κυκλοφορούν νωχελικά στον ουρανό, ένα μεγάλο φορτηγό πλοίο είναι αραγμένο στα ανοιχτά του λιμανιού με τα φώτα του αναμμένα. Παίρνω την κατεύθυνση προς τον Λευκό Πύργο, για να βλέπω την πόλη να νυχτώνει. Το πόδι θέλει λίγη προσοχή, αλλά γενικά ανταποκρίνεται στον ‘αριστοκρατικό’ ρυθμό του βαδίσματος: οι παλιότερες ταχύτητες ανήκουν στο παρελθόν. Κάθε τόσο με προσπερνούν άνθρωποι διαφόρων ηλικιών που τρέχουν. Από τη μια θα ήθελα να είμαι στη θέση τους, από την άλλη λέω στον εαυτό μου ότι εφόσον δεν το έκανα τότε που μπορούσα δεν δικαιούμαι να ζηλεύω τώρα. Μάθημα.
     Ενώ βαδίζω, σκέφτομαι πως η αλλαγή στις συνθήκες της υγείας μας κάνει να αναθεωρήσουμε μια σειρά από ενέργειες και δεξιότητες που τις θεωρούσαμε οικείες, δεδομένες, αυτόματες. Συνήθως κανείς δεν θυμάται μετά από τόσα χρόνια πώς έμαθε για πρώτη φορά να ντύνεται, να φοράει τις κάλτσες του, να δένει τα κορδόνια του, να κάνει ένα ντους, να βαδίζει, να ανεβοκατεβαίνει σκάλες, να μπαίνει στο αυτοκίνητο, και τόσα άλλα. Η μικρή ή μεγάλη αναπηρία που συνεπάγεται μια χειρουργική επέμβαση (ανάλογα με το είδος της) μας κάνει να ξανασχεδιάσουμε και να μάθουμε από την αρχή πώς να κάνουμε καθεμία από τις κινήσεις αυτές, στην αρχή με βοηθούς και βοηθήματα, σιγά-σιγά και διστακτικά όλο και πιο αυτόνομοι. Κάθε νέο ‘επίτευγμα’ το χαιρόμαστε σαν μια μικρή νίκη, ένα βήμα στο δρόμο της αποκατάστασης, μια αφορμή ευγνωμοσύνης για το κέρδος, και μια αίσθηση ντροπής για τα τόσα ‘ευχαριστώ’ που δεν λέγαμε όταν είμασταν υγιείς και αρτιμελείς και το σώμα μας δούλευε αθόρυβα και αρμονικά. Κι άλλο μεγάλο μάθημα.
     Πόσες φορές άκουσα τις τελευταίες εβδομάδες από φίλους και ασθενείς μου το ερώτημα: «Αρρωσταίνουν και οι γιατροί;». Η σταθερή μου απάντηση: «Μας χρειάζεται». Κάπου είχα διαβάσει πριν από χρόνια ότι μια-δυο γενιές παλιότερα οι γιατροί είχαν μεγαλύτερη κατανόηση προς τους ασθενείς διότι μέχρι να τελειώσουν τις σπουδές τους είχαν οι ίδιοι περάσει τουλάχιστον μία σοβαρή αρρώστια, όπως τύφο, ελονοσία ή φυματίωση, και είχαν μείνει εβδομάδες ή και μήνες στο κρεβάτι. Είχαν γνωρίσει τον πυρετό, τον πόνο, την σωματική αδυναμία ως παθόντες, στο πετσί τους, όχι απλώς από τα βιβλία και τις περιγραφές των άλλων. Σήμερα θεωρούμε το αγαθό της υγείας αυτονόητο, και δυσανασχετούμε πολύ εύκολα αν κάτι το αμαυρώσει. Ας ρωτήσουμε και κανέναν άρρωστο. Κι ας θυμηθούμε το μάθημα αυτό την επόμενη φορά που θα δούμε άρρωστο.
     Με τις σκέψεις αυτές αποφασίζω να επιστρέψω. Ήδη βαδίζω ένα τέταρτο της ώρας, πρώτη φορά είναι, ‘ικανόν εστι’. Μεταβολή λοιπόν. Το αεράκι που ώς τώρα ήταν στην πλάτη μου με χτυπάει στο πρόσωπο και κάνει τα μάτια μου να δακρύσουν. Τα φώτα της παραλίας σιγά-σιγά ανάβουν, η θερμοκρασία πέφτει, η κίνηση αραιώνει. Ώρα για ανάπαυση. Δόξα τω Θεώ πάντων ένεκεν. 

Δώδεκα χρόνια

Δεν μου έρχεται καλά να καταστρέφω τους φακέλλους ασθενών μου που έχουν αποβιώσει: νιώθω σαν να τους σκοτώνω κι εγώ στη ζωή της μνήμης. Τους βάζω λοιπόν σε μιαν άκρη με τη σκέψη ότι κάποια στιγμή θα τους ξαναθυμηθώ και θα τους διαβάσω με την άνεση της χρονικής απόστασης, για να επισημάνω θετικά ή αρνητικά στοιχεία στον χειρισμό τους, να βγάλω διδάγματα για το μέλλον, ίσως να κάνω μια παρουσίαση, ίσως και να γράψω και κάποια ιστορία. Όταν βέβαια θα βρεθεί χρόνος για όλα αυτά (ακόμη τον ψάχνω).
     Σήμερα όμως ασχολήθηκα με τον κυρ-Χαράλαμπο. Τον γνώρισα πρώτη φορά το 2003. Η διάγνωση ήταν διάμεση πνευμονική ίνωση, μια ‘ετικέτα’ που προοιωνιζόταν μάλλον δύσκολο μέλλον, με προοδευτική αναπνευστική ανεπάρκεια και μέση στατιστική επιβίωση 2-3 χρόνια. Ήταν όμως σε πολύ καλή γενική κατάσταση, είχε την πραγματικά στοργική φροντίδα του γιου του, κι έτσι αρχίσαμε μια θεραπευτική σχέση στην οποία το τρίγωνο ‘ασθενής - ιδιώτης γιατρός - δημόσιο νοσοκομείο’ λειτουργούσε σχεδόν άψογα. Αμοιβαία ενημέρωση, συνεννόηση και συμφωνία για το πώς θα προχωρούμε, αλλαγές στα θεραπευτικά βήματα που οι σύγχρονες ‘θέσεις ομοφωνίας’ θα καταδίκαζαν στο εξώτερο πυρ ως μη αποτελεσματικά: κορτιζόνη, ανοσοκατασταλτικά, κατά περίπτωση αντιβιοτικά, βιταμίνες, αντιμετώπιση παρενεργειών. Και να που ο άρρωστος πήγε καλά. Η αναπνευστική λειτουργία βελτιώθηκε σημαντικά, τα συμπτώματα υποχώρησαν. Οι αναπόφευκτες διακυμάνσεις αντιμετωπίσθηκαν κι αυτές με επιτυχία. Υπήρξαν μεγάλα μεσοδιαστήματα που δεν τον έβλεπα καθόλου, άλλοτε είχα μόνο τηλεφωνική ενημέρωση.
     Βέβαια, καθώς η ηλικία περνούσε, νέα νοσήματα φθοράς εμφανίσθηκαν: νευρολογικά, καρδιολογικά. Η κινητικότητά του περιορίσθηκε, οι επισκέψεις αραίωσαν, είχα να τον δω τρία χρόνια πλέον. Το στατιστικό όριο επιβίωσης για την κύρια νόσο του είχε ξεπερασθεί κατά πολύ: άλλωστε οι στατιστικές είναι για πληθυσμούς, όχι για μεμονωμένους ασθενείς. Οι ‘οδηγίες’ είχαν αποδειχθεί άχρηστες: ο άρρωστος είχε ανταποκριθεί στις θεραπείες με τρόπο που τα κονκλάβια των καθηγητών δύσκολα θα αποδέχονταν. Τι μ’ αυτό; Η ιατρική, ευτυχώς ή δυστυχώς, δεν μπαίνει σε καλούπια, γι’ αυτό και είναι και τέχνη εκτός από επιστήμη. «Δεν υπάρχουν αρρώστιες, υπάρχουν άρρωστοι», θα μας θύμιζε ο μεγάλος William Osler.
     Είχα πλέον ξεχάσει τον κυρ-Χαράλαμπο μέχρι χθες που δέχθηκα ένα τηλεφώνημα από τον γιό του. Ήθελε να με ευχαριστήσει για τη βοήθεια που πρόσφερα στον πατέρα του όλον αυτό τον καιρό. Ναι, μας είχε αφήσει την προηγουμένη, δώδεκα χρόνια μετά την αρχική εκείνη επίσκεψη.
     Στον Θεό ανήκουν οι ευχαριστίες. Σε μας ας μείνουν οι αναμνήσεις, τα διδάγματα, η εμπειρία, και η ευχή να μπορούμε να τα εφαρμόζουμε με καλό αποτέλεσμα και σε άλλες ανάλογες περιπτώσεις. Στο καλό, κυρ-Χαράλαμπε.

Στοιχειώδεις ορισμοί

• ‘Κυβέρνηση’ είναι ομάδα ανθρώπων που νομοθετούν και εφαρμόζουν στη ράχη των πολιτών πράγματα που οι ίδιοι απετάσσοντο μετά βδελυγμίας για όσο διάστημα αποτελούσαν την αντιπολίτευση (π.χ. πράξεις νομοθετικού περιεχομένου).
• ‘Αντιπολίτευση’ είναι ομάδα ανθρώπων που αποκηρύσσουν μετά βδελυγμίας όσα νομοθετεί και επιχειρεί να εφαρμόσει η κυβέρνηση.
• ‘Πολιτικό σύστημα’ λέγεται η αγαστή συνύπαρξη των δύο ομάδων, με προσχεδιασμένες αμοιβαίες συγκρούσεις και τακτικές αντιπαραθέσεις (που πάντα φθάνουν ‘στα ύψη’ και ‘στο κόκκινο’ και ‘ανεβάζουν τους τόνους και το πολιτικό θερμόμετρο’), προς μακροπρόθεσμο όφελος αμφοτέρων.

     Και μια σημείωση. Νόμιζα ότι οι πιο επικίνδυνες κυβερνήσεις αποτελούνται από μαθητευόμενους μάγους, που εκπαιδεύονται ‘στου κασίδη το κεφάλι’. Τώρα όμως κατάλαβα ότι δεν υπάρχει ελάχιστη βάση εισαγωγής στην ανώτατη αυτή βαθμίδα της παιδείας: όλοι οι ενδιαφερόμενοι έχουν πρόσβαση στη διαχείριση των υποθέσεων της χώρας. Και όποιος (από τους πολίτες) επιζήσει.

Διάλογος

Την επομένη του γάμου συζητούμε με συνάδελφο για το γεγονός.
     «Συγκινήθηκα, ξέρεις», μου λέει. «Τον γνώριζα από μικρό παιδί το γαμπρό».
     «Αμ’ εγώ; Ο ‘μπεμπούλης’, τον λέγαμε στην Αγγλία».
     «Για πότε μεγαλώνουν τα άτιμα...»
     «Αυτά καλά κάνουν και μεγαλώνουν. Εμάς γιατί μας παίρνουν μαζί τους;»
     «Έλα ντε! Όσο να καταλάβεις ότι είσαι πατέρας γίνεσαι και παππούς».
     «Σου έχει τύχει να σου δώσει κανείς θέση στο λεωφορείο;»
     «Άκου λέει! Ακόμη το θυμάμαι».
     «Εγώ να δεις. Τελευταία με τις επεμβάσεις μου έπαθα κι άλλο. Την πρώτη φορά που βγήκα να περπατήσω στη γειτονιά με τη βακτηρία* ένα μικρό που έκανε βόλτα κόντεψε να πέσει επάνω μου. ‘Πρόσεχε τον παππού!’ ακούω να του φωνάζει ο συνοδός του. Εγώ προχώρησα χαμογελώντας. ‘Μας συγχωρείτε, κύριε!’ άκουσα πίσω μου τη φωνή της ‘γιαγιάς’ (μεγάλη έδειχνε για μαμά του). ‘Δεν πειράζει, άλλωστε έχω εγγόνια’, της είπα για να διασκεδάσω την αμηχανία της στιγμής».
     «Έτσι είναι. Βλέπουν λίγο γκρίζα τα μαλλιά...»
     «... και σπεύδουν να βγάλουν συμπεράσματα. Εδώ που τα λέμε, πόσα χρόνια θέλεις ακόμη για τη σύνταξη;»
     Με στραβοκοιτάζει, χαμογελούμε και οι δυο, και με σιωπηρή συμφωνία αλλάζουμε κουβέντα.

     *Πολιτικά ορθός όρος για το δεκανίκι.

Δέος

Θα μπορούσαμε να βαφτίσουμε το σχόλιο αυτό ‘Βιοχημεία του δέους’ ή αλλιώς ‘Αναλύοντας τα συναισθήματά σας’. Αφορμή είναι μια έρευνα στο πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας πάνω στα συναισθήματα των πρωτοετών φοιτητών, με προσπάθεια συσχέτισης διαφόρων ψυχικών καταστάσεων με τα επίπεδα ιντερλευκίνης-6 στο σάλιο (πρόκειται για ουσία που βρίσκεται αυξημένη σε καταστάσεις φλεγμονής. Βρήκαν λοιπόν ότι τα χαρούμενα συναισθήματα συνδέονταν με κατώτερες τιμές ιντερλευκίνης-6, ενώ τα χαμηλότερα επίπεδα τα προκαλούσε το συναίσθημα του δέους. Δεν μπόρεσαν να δώσουν σαφή ορισμό για το τι ακριβώς είναι δέος, αλλά γενικά συμφώνησαν ότι είναι κάτι που προκαλεί ανατριχίλα ή ρίγος συγκίνησης, όπως το άκουσμα συγκεκριμένης μουσικής ή η θέα ενός ηλιοβασιλέματος. Μάλιστα.
     Βέβαια η επιστήμη χώνει την ερευνητική της μύτη παντού και βγάζει εντυπωσιακά συμπεράσματα, που ισχύουν μέχρι να ανατραπούν από μια επόμενη ανακάλυψη. Ωστόσο, θα πρέπει να υπάρχει και στοιχειώδης επίγνωση των ορίων της έρευνας (όχι αν επιτρέπεται, αλλά αν μπορούμε να προχωρήσουμε πέρα από αυτά και αν θα καταλήξουμε κάπου). Προ ετών π.χ. είχα διαβάσει στο Newsweek για έρευνες πάνω στη λεγόμενη ‘νευροθεολογία’, δηλ. την ανάλυση θρησκευτικών ή μεταφυσικών εμπειριών με τομογραφίες ποζιτρονίων και άλλα συναφή υπερεργαλεία, σε μια προσπάθεια ανεύρεσης των βιολογικών μηχανισμών που τις προκαλούν. Εξάλλου από τον 19ο αιώνα ακόμη, αλλά και πιο πρόσφατα, έχουν δει το φως ποικίλες μελέτες για τη σχέση της πίστης με την υγεία, με εντελώς αντιφατικά αποτελέσματα του τύπου: περισσότερη προσευχή ίσον καλύτερη (ή χειρότερη) υγεία (χωρίς όμως να κάνουν τις απαραίτητες υποαναλύσεις: προσευχή με κλειστά ή ανοιχτά μάτια; στο σπίτι ή σε ναό; όρθιοι ή γονατιστοί; με κομποσχοίνι ή με βιβλιαράκι;).
     Που σημαίνει ότι το να επιχειρείς να μελετήσεις ψυχικά φαινόμενα με μεθόδους της φυσικοχημείας είναι σαν να προσπαθείς να κόψεις το φως με αλυσοπρίονο. Ας αρκεσθούμε στο να απολαμβάνουμε το δέος που μας προκαλεί το κάλλος, χωρίς να σκοτιζόμαστε για την ‘ερμηνεία’ του: η εμπειρία είναι απόλυτα προσωπική, και δεν θα αλλοιωθεί με τη γνώση της βιοχημείας της.

Γράφοντας ιστορία

Στη χώρα μας υπάρχουν πολλοί τρόποι για να ‘γράψεις ιστορία’. Ένας από τους πιο ανώδυνους είναι να κάνεις ακόμη μια μεταρρύθμιση στην ανώτατη παιδεία. Δεν χρειάζεται ούτε να πέσεις μαχόμενος σε Θερμοπύλες ή Δερβενάκια, ούτε να ανακαλύψεις τις Ηράκλειες στήλες ή τη μακρινή Θούλη, ούτε να βρεις και να φέρεις πίσω το Χρυσόμαλλο δέρας (αν και το τελευταίο δεν θα μας έπεφτε άσχημα: θα το βγάζαμε σε δημοπρασία και θα ξεχρεώναμε οριστικά). Γίνεσαι υπουργός παιδείας, ανατρέπεις όλα όσα έκαναν οι προηγούμενοι, ανασκαλεύεις στο συρτάρι του υπουργείου και βρίσκεις μια παλιά μεταρρύθμιση που να σε βολεύει ιδεολογικά, την ξαναγράφεις σε επικαιροποιημένη μορφή και την προωθείς ως «μεταβατικό στάδιο έως την κατάθεση του νέου θεσμικού πλαισίου το οποίο θα προκύψει από δημόσιο και καθολικό διάλογο με τα Ιδρύματα και τους εμπλεκόμενους φορείς αλλά και την κοινωνία...». Αυτά από την αιτιολογική έκθεση του τελευταίου σχεδίου νόμου, η οποία συνεχίζει: «Εξάλλου, η Ανώτατη Εκπαίδευση έχει καθήκον να αποτελεί το χώρο όπου η γνώση δεν θα περιορίζεται σε μία εργαλειακή λειτουργία αλλά θα μετατρέπεται σε μέσο απόκτησης κοινωνικής συνείδησης χειραφέτησης, τόσο σε προσωπικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο. Είναι προφανές ότι πρέπει να δοθεί επαρκής χρόνος για να συζητηθούν και να αποκρυσταλλωθούν οι κύριες κατευθύνσεις μιας τέτοιας προσπάθειας. Η συνολική αναδιάρθρωση πρέπει να απαντά στα ερωτήματα πώς και για ποιο σκοπό εκπαιδεύονται οι νέοι στα ΑΕΙ, προς όφελος τίνος και με ποιο στόχο γίνεται η έρευνα μέσα σ’ αυτά, καθώς και τι είδους γνώση και ιδεολογία παράγουν...».
     Μάλιστα. Κι εγώ αναρωτιόμουν τι κάνουν λάθος τόσα χρόνια κάτι Καίμπριτζ και Χάρβαρντ και Σορβόνες και τρέχα γύρευε. Είναι ολοφάνερο: δεν καλλιέργησαν την ‘κοινωνική συνείδηση χειραφέτησης’ ούτε έχουν απαντήσει στα ερωτήματα ‘προς όφελος τίνος και με ποιο στόχο γίνεται η έρευνα μέσα σ’ αυτά, καθώς και τι είδους γνώση και ιδεολογία παράγουν’. Έτσι εξηγείται η οπισθοδρομικότητά τους. Δεν ανέγραψαν στα προπύλαια τους το σύνθημα ‘Με τον Μπαλτά για την παιδεία’ και περιμένουν να δουν άσπρη μέρα; Για κατεδάφιση είναι. Κι αν τους λείπει μπαλτάς, μπορούμε να τους δώσουμε έναν, χωρίς επιστροφή. Μαζί κι ένα τσεΚουράκη.

Αφύσικα

Λες και δεν έχει αρκετά προβλήματα ο κόσμος, μάθαμε αυτές τις μέρες για μια Γερμανίδα γιαγιά που περιμένει τετράδυμα μετά από τεχνητή γονιμοποίηση σε ηλικία 65 ετών. Η κυρία έχει ήδη 13 παιδιά από πέντε γάμους, το μεγαλύτερο είναι 43 ετών και το μικρότερο 9, και επειδή η μικρή κόρη της ζήτησε ένα αδελφάκι πήγε στην Ουκρανία (η Γερμανία απαγορεύει την τεχνητή γονιμοποίηση σε τέτοια ηλικία), πλήρωσε Κύριος οίδε πόσα και προχώρησε σε μια τεχνητή διαδικασία που είχε σχεδόν μηδαμινές πιθανότητες βιωσιμότητας. Σημειώνεται ότι η πιθανότητα μιας φυσικής τετράδυμης κύησης είναι 1 στα 13 εκατομμύρια.
     Η ακραία αυτή περίπτωση αναδεικνύει την ανευθυνότητα με την οποία έχει αντιμετωπίσει γενικά ο κόσμος (και εν πολλοίς και η ιατρική κοινότητα) το ζήτημα της ανθρώπινης γονιμότητας. Η ανάμιξη με την βιολογία της αναπαραγωγής δημιουργεί συχνά ηθικά και δεοντολογικά ναρκοπέδια. Και αν ακόμη δεχθούμε μια δικαιολογία (την θεμιτή επιθυμία της τεκνοποίησης) σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση, τι μπορούμε να πούμε για μια ήδη πολύτεκνη μητέρα που έχει υπερβεί το νόμιμο όριο ηλικίας; Βέβαια διαβάζω ότι ήδη ένα γερμανικό κανάλι και η εφημερίδα Bild έχουν πληρώσει για τα δικαιώματα της αποκλειστικής παρακολούθησης της όλης εγκυμοσύνης. Και καταλήγω σε κάποια οικονομικά συμπεράσματα που τα αφήνω στη φαντασία σας.

Άγος

Τα φώτα της δημοσιότητας έχουν πέσει τις μέρες αυτές πάνω στην κατάληψη του κεντρικού κτιρίου του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ επί το βραχύτερον), ιδίως μετά την έκκληση των πρυτάνεων προς την κυβέρνηση να δώσει λύση. Δεν είναι καινούργιο το ‘φρούτο’: με το άγος των καταλήψεων έχουμε ζήσει τα τελευταία σαράντα χρόνια, και υπάρχουν ολόκληρες γενιές νεοελλήνων που θεωρούν το φαινόμενο φυσιολογικό, μια και δεν έχουν γνωρίσει κάτι διαφορετικό. Το ενδιαφέρον της υπόθεσης (υπό εντελώς θεωρητική άποψη) είναι το πώς θα διαχειρισθεί την κατάσταση η Αριστερά, η ιδεολογική ‘μήτρα’ της. Ο κυνικός εαυτός μου λέει απλά: «Όπως έστρωσαν ας κοιμηθούν». Μια πιο χαιρέκακη πλευρά μου ψιθυρίζει: «Να δεις που τελικά θα αναγκασθούν να βγάλουν οι ίδιοι τα κάστανα από τη φωτιά που άναψαν». Περιμένω να δω ποια από τις πλευρές θα κερδίσει. Όσο για το ΕΚΠΑ, μάλλον χαμένη υπόθεση είναι.

‘Σης και βρώσις’

Η είδηση κυκλοφόρησε μέσα στη Μεγαλοβδομάδα. Το προηγούμενο σαββατοκύριακο που γιορταζόταν το Πάσχα των Δυτικών κάποιοι ιδιαίτερα ικανοί και επιτήδειοι ‘ποντικοί’ κατέβηκαν από φρεάτιο ασανσέρ σε υπόγειο ιδιωτικό θησαυροφυλάκιο μεγίστης ασφαλείας στο Χάτον Γκάρντεν του Λονδίνου, τρύπησαν με βαρειά εργαλεία τσιμεντένιους τοίχους πάχους δύο μέτρων και ατσάλινες θωρακισμένες πόρτες 50 εκατοστών και παραβίασαν με άνεση εβδομήντα θυρίδες με κοσμήματα. Η επιχείρηση έγινε αντιληπτή κατόπιν εορτής, όταν πέρασε η αργία. Κανείς δεν γνωρίζει ακριβώς το ύψος των κλοπιμαίων, μια και ακόμη δεν έχει βρεθεί ποιες ακριβώς θυρίδες ανοίχθηκαν, ωστόσο το περιεχόμενο της καθεμιάς ήταν αξίας δεκάδων χιλιάδων έως και εκατομμυρίων λιρών.  
     Η υπόθεση έχει κινηματογραφική πλοκή και βέβαια θα απασχολήσει αστυνομία και δημοσιογράφους για αρκετό διάστημα. Δεν ξέρω μόνο πόσοι θα αναλογισθούν σοβαρά ότι, όπως μας δίδαξε ο Χριστός πριν 2000 χρόνια, ‘σης και βρώσις αφανίζει και κλέπται διορύσσουσι και κλέπτουσι’. Κάτι που ισχύει με απόλυτη ακρίβεια και σήμερα, ακόμη και μέσα στα υψίστης ασφαλείας συστήματα.

Ανάσταση

Πώς κάποια πράγματα αποκτούν άλλο νόημα όταν έχει βιώσει κανείς μια διαφορετική εμπειρία... Όταν η υγεία μας είναι ‘δεδομένη’ και δεν μας έχει απασχολήσει ιδιαίτερα, το θεωρούμε τελείως φυσικό ότι θα περάσουμε τη Σαρακοστή όπως όλες τις χρονιές, με συγκεκριμένο τρόπο (τακτικές ακολουθίες και νηστεία, έστω και στο δικό μας ελλιπές μέτρο). Όταν όμως η Καθαρή Δευτέρα ξημερώνει με μια οξεία ισχιαλγία που δυσκολεύει την κίνηση, καταργεί τον ύπνο και οδηγεί σε χειρουργική διόρθωση μετά από λίγες μέρες, για να ακολουθήσει μια ρήξη μηνίσκου και δεύτερη επέμβαση μέσα σε μια εβδομάδα, τότε ο ‘κανόνας’ αλλάζει. Πολλή κατάκλιση, ακολουθίες από το ραδιόφωνο, διάβασμα, αναγκαστική κατάλυση λόγω των διαφόρων φαρμάκων που έπαιρνα πολλές φορές τη μέρα, και ελεγχόμενη κινητοποίηση λόγω της αστάθειας του γόνατος ήταν το πρόγραμμα των τεσσάρων εβδομάδων. Η πρώτη έξοδος έγινε την Δ΄ Κυριακή των Νηστειών, ευτυχώς όμως στη συνέχεια μπόρεσα να παρακολουθήσω την αγρυπνία του Ευαγγελισμού και τον Μεγάλο Κανόνα και τον Ακάθιστο, και από εκεί και πέρα τα πράγματα επανήλθαν σχεδόν στο φυσιολογικό, μια και έψαλα όλη τη Μεγάλη Εβδομάδα, όπως συνήθως. Αυτό το ‘συνήθως’! Μας έχει γίνει τόσο οικείο που το βλέπουμε ως ‘δικαίωμα’ και δεν το εκτιμούμε καθόλου. Δώρο είναι κι αυτό, χάρισμα που πρέπει να το υπολογίζουμε και να το αξιοποιούμε και να ευχαριστούμε τον Θεό γι’ αυτό, διότι μπορεί πολύ εύκολα να μας λείψει, όπως λείπει για διάφορους λόγους από πάμπολλους συνανθρώπους μας. ‘Δόξα τω Θεώ πάντων ένεκεν’.
     Χριστός ανέστη!