Μιχαήλ Γκορμπατσώφ

Έφυγε χθες από τον κόσμο αυτό ο τελευταίος ηγέτης της πρώην Σοβιετικής Ενώσεως. Όπως γράφει η νεκρολογία της εφημερίδας Guardian, η ιστορία του είναι έξοχο παράδειγμα της περιστασιακής σημασίας του προσωπικού παράγοντα στην ανθρώπινη ιστορία. Στο αξίωμα του γενικού γραμματέα του κόμματος και της χώρας του, ήταν ένας από τους πιο ισχυρούς ανθρώπους στον κόσμο. Θα μπορούσε να είχε μείνει στην εξουσία για χρόνια, αν δεν είχε διαλέξει τον δρόμο της μεταρρύθμισης, που οδήγησε πρώτα στην κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ, την κατεδάφιση του τείχους του Βερολίνου και τη διάλυση του Σοβιετικού κομμουνιστικού κόμματος και της ίδιας της Σοβιετικής Ενώσεως. Και όλα αυτά χωρίς να ανοίξει ούτε μύτη, γεγονός που κάνει το επίτευγμά του ακόμη πιο αξιοθαύμαστο. Η προσπάθειά του υπονομεύθηκε από τον επίδοξο διάδοχό του Μπόρις Γιέλτσιν, που τον εξανάγκασε τελικά σε παραίτηση. Η μεγάλη του προσφορά στον κόσμο ήταν το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, έστω κι αν δεν έφθασε στην πλήρη συμφιλίωση Ανατολής και Δύσης, όπως δείχνουν και τα γεγονότα των ημερών μας. Άλλοι τον καταδίκασαν γιατί έκανε πολλά, άλλοι γιατί δεν έκανε αρκετά, κάτι που αποτελεί την κοινή μοίρα των μεταρρυθμιστών στην ιστορία. Ο Μιχαήλ Γκορμπατσώφ έφυγε με θετικό πρόσημο από τη ζωή. Δυστυχώς οι επίγονοί του γλίστρησαν πάλι προς την ολιγαρχία και τον αυταρχισμό, με την κλιμάκωση που ζούμε σήμερα. Ίσως αν είχε αφεθεί να συνεχίσει την πορεία του τα πράγματα να είχαν πάρει άλλο δρόμο.

 

Το κράτος είμαστε εμείς

Όλο και περισσότερο, γνωστοί αρθρογράφοι σε διάφορα Μέσα αναφέρονται στην επερχόμενη ενεργειακή και επισιτιστική κρίση, ενώ οι κυβερνήσεις της Ευρώπης ήδη νομοθετούν και εξαγγέλλουν και εφαρμόζουν μέτρα περιστολής της κατανάλωσης για να μειώσουν τις διαφαινόμενες συνέπειες. Παρ’ ημίν κυριαρχεί ο λόγος για τις επιδοτήσεις των καταναλωτών και άλλες ενισχυτικές δράσεις, αφορμή (όπως πάντα) για αντιπολιτευτικές κριτικές και συνεχιζόμενη αντιπαράθεση. Δοκιμάζω ένα είδος déjà vu με την όλη κατάσταση: το ίδιο δεν γινόταν και στα χρόνια της οικονομικής κρίσης; Αντί να έχουμε μια ομόφωνη εθνική γραμμή που θα μας επέτρεπε να βγούμε πιο εύκολα και ανώδυνα στο ‘ξέφωτο’, εμείς ανταλλάσσαμε ύβρεις και κατηγορίες. Απολύτως τίποτε δεν μάθαμε από την περιπέτεια αυτή, και τώρα το ‘παιχνίδι’ της κρίσης αλλάζει επίπεδο.

     Είχα γράψει επανειλημμένα στα χρόνια των μνημονίων ότι υπήρχαν δυο είδη μέτρων: αυτά που θα έπρεπε ως κράτος και πολίτες να είχαμε υιοθετήσει μόνοι μας (χωρίς να μας τα απαιτεί κανείς ξένος) και αυτά που μας ήρθαν σαν ‘πανωτόκια’ (λησμονημένη έκφραση) από τους δανειστές επειδή ακριβώς δεν εφαρμόζαμε τα πρώτα. Το ίδιο ισχύει και τώρα και πάντοτε. Η μείωση της άσκοπης κατανάλωσης και ο εξοβελισμός της σπατάλης από τη ζωή μας είναι ατομική υπόθεση του καθενός μας, και δεν θα πρέπει να περιμένουμε να μας απαγορεύσει το κράτος π.χ. να ξοδεύουμε νερό ή καύσιμα ή ρεύμα, και να διαμαρτυρόμαστε ως μονίμως αθώα θύματα. Το κράτος μπορεί και πρέπει να βοηθάει με μέτρα στήριξης των αδυνάτων και οικονομίας κλίμακος, αυτά όμως δεν αναιρούν τα προηγούμενα. Χρειάζονται και τα μεν και τα δε. Διότι το κράτος είμαστε εμείς (όχι με την Λουδοβίκεια έννοια, ότι κάνουμε ό,τι θέλουμε), και οι ενέργειες του καθενός μας επηρεάζουν το σύνολο. Η ατομική ευθύνη δεν μπορεί να αντικατασταθεί από την κοινωνική μέριμνα.

[Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή]

Τακτοποιήσεις

Παραβλέποντας το συνεχιζόμενο πολιτικό σήριαλ των τηλεφωνικών ‘επισυνδέσεων’ (να πώς πλουτίζεται η ελληνική γλώσσα) ταξιδεύω διαδικτυακά στην Ινδία. Βλέπω λοιπόν στα περίχωρα του Δελχί να κατεδαφίζονται με ελεγχόμενες εκρήξεις δυο ουρανοξύστες 32 ορόφων, με συνολικά 850 διαμερίσματα (όπως λέει η είδηση ήταν κενά ακόμη), μετά από τελεσίδικη δικαστική απόφαση για παράνομη δόμηση και άλλες πολεοδομικές παραβάσεις. Τα δυο κτίρια, με τη χρήση 3700 κιλών εκρηκτικών, μετατράπηκαν μέσα σε δέκα δευτερόλεπτα σε 80.000 τόννους μπάζα. Πέρα από το θέαμα που προσφέρει το σχετικό βίντεο, εντύπωση προξενεί το γεγονός ότι μια απέραντη τριτοκοσμική χώρα δεν έχει ανακαλύψει ακόμη τους νόμους για τακτοποίηση αυθαιρέτων, που θα απέφεραν σημαντικά έσοδα στο κράτος. Μήπως πρέπει να τους ενημερώσουμε σχετικά;

     Από την άλλη μεριά βέβαια, ίσως θα μπορούσαμε να παραδειγματισθούμε εμείς από τον τρόπο τακτοποίησης των αυθαιρεσιών στον λεγόμενο τρίτο κόσμο...