Ανάγκη και χρέος

Εορτή των Κορυφαίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου σήμερα, και συνέπεσε να ξαναδιαβάσω χθες στο τελευταίο κεφάλαιο των Πράξεων πώς φθάνει ο Απόστολος Παύλος στη Ρώμη, έπειτα από το περιπετειώδες ταξίδι, το ναυάγιο και τη διάσωση στη Μελίτη. Μας λέει λοιπόν ο Ευαγγελιστής Λουκάς ότι μαθαίνοντας οι Χριστιανοί της Ρώμης ότι έρχεται ο Παύλος βγήκαν να τον προϋπαντήσουν στις περιοχές που λέγονταν Άππιος Φόρος και Τρεις ταβέρνες, και προσθέτει: «οὓς ἰδὼν ὁ Παῦλος εὐχαριστήσας τῷ Θεῷ ἔλαβε θάρσος». Ποιος πήρε θάρρος;  Αυτός που είχε γυρίσει με τα πόδια πολλές φορές όλη τη Μικρασία και την Ελλάδα και είχε διασχίσει υπό δραματικές συνθήκες τη Μεσόγειο, που δεν είχε φοβηθεί τίποτε κοσμικό και ανθρώπινο, που «τὰ πάντα ἴσχυε ἐν τῷ ἐνδυναμοῦντι Χριστῷ». Ο Παύλος δεν ήταν κάποιο είδος ‘σούπερμαν’ (όπως εμείς εννοούμε τον όρο): κατέβαλε κάθε είδους κόπο και υπέστη κάθε ταλαιπωρία στην εκτέλεση της αποστολικής του διακονίας, αλλά ως άνθρωπος είχε ανάγκη και από την στήριξη και την παρηγορία των αδελφών. Ας θυμούμαστε πάντα ότι και οι πνευματικοί πατέρες και διδάσκαλοι πρέπει και αυτοί να στηρίζονται... από όλους εμάς που απολαμβάνουμε την ποιμαντική τους καθοδήγηση. Αυτή η στήριξη είναι το χρέος μας προς εκείνους.

Πρέσπες: ένας χρόνος

Αφήσαμε και πέρασε ασχολίαστη η ‘επέτειος’ της υπογραφής της ‘συμφωνίας των Πρεσπών’ (17/6/2018). Την ξεχάσαμε; Όχι, και απόδειξη η ανοικτή επιστολή που αποστείλαμε (με την υπογραφή και του υποφαινομένου) στον Κυριάκο Μητσοτάκη με την πρόταση νομικής προσβολής της. Κάποιοι τη διάβασαν ή θα τη διαβάσουν με επιφύλαξη και σκεπτικισμό ή θα την απορρίψουν με περιφρόνηση: μπορεί να γίνει κάτι απ’ όσα γράφονται εκεί; Και θα θελήσει, είτε ο Μητσοτάκης είτε όποιος άλλος στο μέλλον, να ξανανοίξει ένα θέμα-αγκάθι που η τρέχουσα κυβέρνηση και η διεθνής κοινότητα θεωρεί ότι έκλεισε και μάλιστα με ‘καλό τρόπο’;

     Στον χώρο της ιατρικής έχουμε τραύματα καθαρά που συρράπτονται αμέσως και επουλώνονται χωρίς προβλήματα. Έχουμε όμως και άλλα που δείχνουν μεν επιφανειακά ότι έκλεισαν, αλλά στο βάθος κρυφοβράζουν. Μια επιμόλυνση, ένα σκουπιδάκι ή άλλο ξένο σώμα που δεν αφαιρέθηκε ή κάποια άλλη αιτία δημιουργεί απόστημα, ρήξη των ραφών, επέκταση της μόλυνσης και χρονιότητα. Τι κάνουμε τότε; Ξανανοίγουμε το τραύμα, το καθαρίζουμε όσο γίνεται πιο επιμελημένα και συχνά το αφήνουμε να επουλωθεί ανοικτό, κατά δεύτερο σκοπό, όπως λέμε. Συνεπώς η αρχική καλή εικόνα δεν λέει πάντα την αλήθεια ούτε εξασφαλίζει το τελικό αποτέλεσμα. Ας το έχουμε κι αυτό στο νου μας, κι ας έχουμε ανοιχτά και τα μάτια μας για τυχόν επιπλοκές, διότι, όπως και στην ιατρική, έτσι και στις διεθνείς σχέσεις η λογική υποψία και η ετοιμότητα αντίδρασης είναι εργαλεία για την έγκαιρη διάγνωση και την ορθή αντιμετώπιση καταστάσεων που μπορεί να εξελιχθούν απρόβλεπτα, υπό την επίδραση και τρίτων παραγόντων, που ενεργούν συνήθως για το δικό τους συμφέρον. 

Κόπος και κόστος

Διαβάζοντας τους λόγους του Μ. Βασιλείου στην Εξαήμερο συναντώ την ακόλουθη επισήμανση: «Τὸ γὰρ πόνῳ κτηθὲν, περιχαρῶς ὑπεδέχθη καὶ φιλοπόνως διεφυλάχθη· ὧν μέντοι πρόχειρος ὁ πορισμὸς, τούτων ἡ κτῆσις εὐκαταφρόνητος». [Λόγος γ΄]. Με απλά λόγια, αυτό που αποκτήθηκε με κόπο και πόνο, το δέχεται κανείς με χαρά και το φυλάγει με προσοχή, ενώ εκείνα που τα βρίσκει κανείς πρόχειρα, εύκολα τα περιφρονεί όταν τα έχει. Ο μακαρίτης ο παππούς Γιάννης δεν έπαυε να μας λέει ότι «τῆς παιδείας αἱ μὲν ρίζαι πικραί, οἱ δὲ καρποὶ γλυκεῖς» και ότι «τὰ ἀγαθὰ κόποις κτῶνται». Αυτό το μεγάλο παιδαγωγικό αξίωμα, που οι αρχαίοι ημών είχαν ως οδηγό και κανόνα για την ανατροφή και την παίδευσή τους, οι σύγχρονοι ‘προοδευτικοί’ όχι μόνο δεν το γνωρίζουν, αλλά κάνουν ό,τι μπορούν για να το αντιστρέψουν. Όχι μόνο στην παιδεία, αλλά σε οποιοδήποτε στάδιο της ζωής. Έτσι π.χ., αν σου παρέχεται δωρεάν οποιοδήποτε αγαθό (‘δικαίωμα’ γαρ), δεν το εκτιμάς ούτε εσύ που το απολαμβάνεις ούτε εκείνος που το προσφέρει. Ξέρουμε δα πολύ καλά και από άμεση πικρή πείρα στη χώρα μας, πόση αξία έχει η ‘δωρεάν’ παιδεία και η ‘δωρεάν’ υγεία. Το ‘δικαίωμα’ οδηγεί σε κατάχρηση και κατασπατάληση, χωρίς κανόνες και χωρίς έλεγχο για την αποδοτικότητα και την αναγκαιότητά του. Ακόμη, το ‘δωρεάν δικαίωμα’ δεν δημιουργεί καμία αίσθηση υποχρέωσης και ευθύνης απέναντι στο προσφερόμενο αγαθό. Πόσο σεβασμό δείχνουμε όλοι μας προς τα δωρεάν σχολεία και νοσοκομεία, προς τη δημόσια (κοινή όλων μας) περιουσία, προς τα βιβλία που δεν πληρώνουμε και τα φάρμακα που γράφουμε αλόγιστα; Τα παραδείγματα μπορούν να συνεχισθούν χωρίς τέλος.

     Όλη αυτή η συζήτηση δεν αποτελεί πολεμική εναντίον των κοινωνικών αγαθών. Αντίθετα, αποβλέπει στο να αναδείξει την αξία τους, αλλά και το πραγματικό τους κόστος, που δεν εξαφανίζεται με την δωρεάν παροχή τους στους αποδέκτες. Δυστυχώς όμως στην πολιτική πραγματικότητα αυτό καλλιεργείται. Όταν ακούμε συνθήματα του τύπου ‘Δημόσια και δωρεάν παιδεία για όλους’, αυτό που υποβόσκει και υπονοείται είναι ότι δεν μας ενδιαφέρει το πραγματικό κόστος. Εφόσον ‘εμείς’ (όποιοι κι αν είμαστε) διακηρύξαμε το ‘δωρεάν’, έπαψε να υπάρχει κόστος: τα λεφτά φυτρώνουν στα δέντρα. Δεν είναι όμως έτσι τα πράγματα. Κι όταν ο λογαριασμός έρχεται από άλλη πόρτα (π.χ. με αυξήσεις στα τιμολόγια των υπηρεσιών ή με ανάγκη δανεισμού και αύξηση του δημόσιου χρέους [λέγε με μνημόνιο]), τότε πάντα φταίνε κάποιοι άλλοι που μας έχουν στο μάτι και μας επιβουλεύονται και θέλουν το κακό μας.    

     Και ποια είναι η λύση στο πρόβλημα; Δεν είμαι ειδικός, αλλά κάνω μια πρόχειρη σκέψη. Οι δημόσιες υπηρεσίες και τα αγαθά που (καλώς) προσφέρει δωρεάν το κράτος στους πολίτες του μπορούν και πρέπει να κοστολογούνται, και να γνωρίζει ο καθένας ποια είναι η δαπάνη που επωμίζεται το κράτος για την παροχή τους. Πόσο κοστίζει ένα σχολείο, σε υποδομή, εγκαταστάσεις, προσωπικό, συντήρηση, λειτουργικά έξοδα; Πόσο ένα κέντρο υγείας ή νοσοκομείο ή αστυνομικό τμήμα; Πόσο κοστίζει κάθε πτήση πυροσβεστικού αεροπλάνου ή κίνηση ασθενοφόρου ή αποστολή ελικοπτέρου για διάσωση; Η γνώση τέτοιων μεγεθών, και η διδασκαλία τους στα πλαίσια μιας σοβαρής και πρακτικής αγωγής του πολίτη από τις μικρές ακόμη ηλικίες, μπορεί να καλλιεργήσει μια εκτίμηση κι έναν σεβασμό προς τα αντίστοιχα μεγέθη, και σίγουρα αποτελεί μια γνώση πολύ πιο χρήσιμη π.χ. από τις έμφυλες ταυτότητες και τις οδηγίες χρήσης της καφετιέρας. Σίγουρα δεν μπορούν τα πάντα να αποτιμηθούν με χρήματα. Ωστόσο αυτά μπορούν να αποτελέσουν μια μεζούρα για να ξέρουμε πόσο στοιχίζει κάθε ζημιά στο σχολείο ή το νοσοκομείο της γειτονιάς μας, κάθε καταστροφή σε κάδους απορριμμάτων ή σε πεζοδρόμια, και να καταλογίζουμε την ανάλογη δαπάνη στους άμεσα εμπλεκομένους στις αντίστοιχες πράξεις. Ίσως έτσι να μάθουμε κάποια μέρα το αρχαίο εκείνο μάθημα.   

"Σιγά και μη φοβηθούμε"

Έχουμε αναφερθεί παλιότερα στην καθηγήτρια Ιστορίας Μαρία Ευθυμίου και την παρουσία της όχι μόνο στα ακαδημαϊκά έδρανα αλλά και στην  εκλαϊκευμένη διδασκαλία της ιστορίας σε δήμους και κοινότητες ανά την Ελλάδα. Αυτές τις μέρες μάλιστα συμβαίνει να διαβάζω ένα βιβλίο της. Βλέπουμε λοιπόν στις ειδήσεις ότι έχει γίνει στόχος του αναρχικού χώρου και δέχεται απειλές... γιατί;  Διότι «Τα μαθήματά της περιέχουν ταξική μεροληψία και ιδεολογική προπαγάνδα, με απώτερό της στόχο να διαμορφώσει πειθήνιες στο καπιταλιστικό σύστημα συνειδήσεις». Διότι διαμαρτύρεται για τις κάθε τόσο καταλήψεις των σχολών από ανεγκέφαλους που βρέθηκαν  στα πανεπιστήμια όχι για να μάθουν αλλά για να εκτελέσουν διατεταγμένη υπηρεσία. Διότι «φροντίζει πάντα να τονίζει την ανάγκη για εθνική συμφιλίωση και ενότητα μεταξύ των Ελλήνων» (άκουσον, άκουσον!). Και διότι λέει άφοβα ότι «τα ελληνικά πανεπιστήμια έχουν μεταβληθεί σε χώρους ανομίας, καταστροφών, καταλήψεων και βανδαλισμών από άτομα τα οποία βάζουν διάφορες ταμπέλες στους εαυτούς τους για να καλύψουν την αθλιότητά τους».
     Από το είδος των ανθρώπων που υποστηρίζουν ή που εχθρεύονται, αντίστοιχα, κάποιον καταλαβαίνεις το ποιόν του (στις πρόσφατες ευρωεκλογές ο ΣΥΡΙΖΑ πήρε 85% στις φυλακές...). Οι αναρχικοί γράφουν ότι «Η Ευθυμίου αποτελεί το είδος του πανεπιστημιακού που αγαπάμε να μισούμε». Αυτό και μόνο αναδεικνύει την αξία της. Εμείς αφιερώνουμε την ανάρτηση αυτή στο θάρρος και την αφοβία της. Εύγε!

Αναγέννηση

Μια σύγχρονη φωτογραφική έκθεση σε μουσείο του Λίβερπουλ, με τίτλο Shanghai Sacred, είναι αφιερωμένη στη μεγάλη θρησκευτική αναγέννηση που συμβαίνει στην Κίνα. Όπως αναφέρει το σχετικό δημοσίευμα της Guardian, εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπων, ανήσυχοι για τον ξέφρενο ρυθμό προόδου στη χώρα τους, στρέφονται στην πίστη για να ανακαλύψουν το νόημα και την ελπίδα που λείπουν από το ριζικά εκκοσμικευμένο περιβάλλον γύρω τους. Η αναγέννηση αυτή αφορά όλες τις θρησκείες, έχει ρίζες στην ιστορία και τροφοδοτείται από την εφευρετικότητα των Κινέζων μέσα στο κύμα της παγκοσμιοποίησης, με κέντρο τη Σαγκάη, μια πόλη 24 εκατομμυρίων κατοίκων. Και πάλι σύμφωνα με το δημοσίευμα, μετά από πολλές δεκαετίες καταστολής την εποχή του Μάο, ο αριθμός των πιστών στις πέντε επίσημες θρησκείες (Βουδισμό, Ταοϊσμό, Ισλάμ, Καθολικισμό και Προτεσταντισμό) αλλά και σε άλλες θρησκευτικές πρακτικές αυξάνεται συνεχώς. Πρόκειται για μια εντυπωσιακή ανάνηψη, με δεδομένη την καταστροφή της θρησκευτικής υποδομής και γνώσης που είχε προηγηθεί, και την συνεχιζόμενη πολιτική καταστολή. Η Ορθοδοξία δεν περιλαμβάνεται στις επίσημες θρησκείες, αλλά στο Ρωσικό προξενείο της Σαγκάης τελούνται ακολουθίες και το 2016 δόθηκε για πρώτη φορά άδεια τόσο σε Κινέζους όσο και σε ξένους να τις παρακολουθήσουν. Όλα αυτά ξαναφέρνουν στην επικαιρότητα για μια ακόμη φορά, μετά από χιλιάδες χρόνια, την κλασική διαπίστωση του Πλουτάρχου: «εὕροις δ’ ἄν ἐπιών πόλεις ἀτειχίστους, ἀγραμμάτους, ἀβασιλεύτους, ἀοίκους, ἀχρημάτους, νομίσματος μή δεομένας, ἀπείρους θεάτρων καί γυμνασίων· ἀνιέρου δέ πόλεως καί ἀθέου, μή χρωμένης εὐχαῖς μηδέ ὅρκοις, μηδέ μαντείαις, μηδ’ άποτροπαῖς κακῶν μηδέ θυσίαις ἐπ’ άγαθοῖς οὐδείς ἐστιν, οὐδ’ ἔσται γεγονώς ποτε θεατής».